Božić: Praznik cele porodice

U mnogim kulturama među najznačajnije zimske svetkovine spadaju Božić i Nova godina. Po gregorijanskom kalendaru Božić se slavi 25. decembra, a ovaj praznik po julijanskom kalendaru pravoslavni narodi proslavljaju 7. januara.

Božić je najradosniji hrišćanski praznik za Srbe i slavi se kao dan rođenja Hrista, i kada je, veruje se, njegov duh prisutan među ljudima. Božić je trodnevni praznik, kojem prethodi Badnji dan (6. januar, kojim se završava zimski četrdesetodnevni post i niz verskih praznika kao što su Detinjci, Materice, Oci, Tucindan). Božić slavi rađanje novog života, praznik je dece i detinjstva, roditeljstva. Kod Srba su u tom praznovanju usklađeni crkveni, liturgijski i folklorni običaji. Svaki od običaja treba da doprinese jačanju duha porodice, sloge, razumevanja, poštovanja i da je učini jakim i zdravim temeljom društva.
Božić je praznik cele porodice, pa se očekuje da ona tokom prazničnih dana bude na okupu. Praznovanje počinje Badnjim danom, kada rano ujutro domaćin odlazi da iseče badnjak, najčešće je to hrastovo drvce, da bi ga te večeri uneo u kuću i time označio početak božićnih praznika. Badnja večera je posna. Na trpezi je najčešće badnjački kolač, koji se ne seče nožem nego lomi rukama, pržena riba, pasulj, med, orah, lešnici, suve šljive, smokve, jabuke i vino.
Za Božić se sprema svečana i bogata trpeza koja mora imati i božićnu pečenicu i česnicu. Česnica se lomi rukama na onoliko delova koliko je članova porodice, a čuva se još jedno parče za položajnika, to je prva osoba koja na božićno jutro uđe u kuću i po verovanju donosi sreću, zato je položajnik najčešće dete.
Nakon Božića, 25. decembra po gregorijanskom kalendaru i Nove godine u noći između 31. decembra i 1. januara, zatim Božića 7. januara po julijanskom kalendaru, na red stiže i Nova godina, prema ovom kalendaru. Pravoslavna Nova godina, koja se čeka u noći između 13. i 14. januara naziva se i mali Božić ili Vasilijevdan, kada se u hramovima pravoslavne crkve služi ponoćna liturgija Svetog Vasilija Velikog, a običaj je i da se mesi kolač vasilica. Ovim praznikom se završavaju božićne svetkovine.

Priredila LJ.M.