838informator0Na teritoriji opštine Bečej ne postoji jedinstvena baza podataka o broju dece i odraslih sa invaliditetom.
Izrada takve baze podataka je neophodna kako bi ova grupa građana postala vidljiva, a potom i kako bi ustanove i institucije opštine Bečej na adekvatan način odgovorile potrebama osoba sa invaliditetom i dece sa smetnjama u razvoju i invaliditetom.
Jer, po podacima iz raznih lokalnih akcionih planova, nadležni na teritoriji opštine Bečej čak i ne znaju koje su potrebe odraslih osoba i dece sa invaliditetom.
O neophodnosti baze podataka godinama unazad se govori prilikom izrade novih lokalnih akcionih planova za decu, a i prilikom izrade Plana javnog zdravlja opštine Bečej od 2019. do 2026. godine je sugerisano nadležnima da se posveti više pažnje osobama sa invaliditetom.
To se nije desilo, a baza podataka takođe ne postoji.
Jedini odgovor na pitanje zašto nema baze podataka o osobama sa invaliditetom na teritoriji opštine Bečej – pre svega o njihovom broju, uzrastu/starosti i vrstama invaliditeta/smetnji u razvoju – stiglo je početkom oktobra meseca ove godine iz Centra za socijalni rad Bečej, u sklopu odgovora na zahtev za slobodan pristup informacijama od javnog značaja.
Direktorka Centra za socijalni rad Ivona Božović navela je: „Godinama unazad u opštini Bečej govori se o neophodnosti sačinjavanja jedinstvene baze koja bi objedinila sve osobe sa invaliditetom i smetnjama u razvoju kako bi ova osetljiva grupa postala vidljiva u lokalnoj zajednici, te kako bi se mapirale njihove potrebe i poslao adekvatan odgovor na iste. U toku revizije Lokalnog plana akcije za decu razmatrala se tema sačinjavanja jedinstvene baze i isticao njen značaj. Svesni smo njenog značaja i neophodnosti, kao i poteškoća koje stoje na putu njene izrade. Potrebno je objediniti podatke svih relevantnih ustanova i te iste podatke zaštititi od zloupotrebe, potrebno je tehnički podržati i osmisliti takvu bazu. Neophodna su finansijska sredstva i intersektorska saradnja za realizaciju ovog projekta. Iako sama izrada nije ingerencija Centra za socijalni rad Bečej, stav ovog centra je i dalje da je motivisan da učestvuje u kreiranju iste“.
Izrada baze podataka ne bi trebalo da zahteva godine rada, koliko se već govori o njoj, dovoljna je volja i saradnja nadležnih ustanova i institucija i, nakon prikupljenih podataka, svojevrsno ukrštavanje istih kako bi se izbegla preklapanja i dobilo makar približno realan broj te osetljive kategorije građana.
To pokazuje i svojevrsni eksperiment angažovanih predstavnika civilne organizacije „PromenaDa“ iz Bečeja i redakcije Bečejskog mozaika koji su radili na projektu „Informisanošću do ostvarenja prava dece i odraslih sa invaliditetom na teritoriji opštine Bečej”.
Naime, oni su za nešto manje od dva meseca uspeli da prikupe segmentarne podatke iz raznih ustanova kako bi se stekao delimičan uvid u broj dece sa invaliditetom i smetnjama u razvoju na teritoriji opštine Bečej, jer bi deca, za razliku od odraslih, trebalo da budu u nekoliko različitih baza podataka nadležnih ustanova i organizacija.
U toku septembra i oktobra 2021. godine Centru za socijalni rad, Domu zdravlja, Dečjem dispanzeru, Službi za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju Doma zdravlja i nadležnima u opštini Bečej (u vezi sa radom Interresorne komisije opštine Bečej) upućeni su zahtevi za slobodan pristup informacijama od javnog značaja i pitanja u vezi sa brojem, ali i uslugama koje se pružaju deci sa invaliditetom i smetnjama u razvoju na teritoriji opštine.
Različiti podaci o broju dece i odraslih sa invaliditetom u opštini
Iz Dečjeg dispanzera je u odgovoru na zahtev za slobodan pristup informacijama od javnog značaja u oktobru 2021. godine navedeno je da u Dečjem dispanzeru postojeći podaci pokazuju da na teritoriji opštine Bečej ima 18 dece sa telesnim invaliditetom (od 0 do 18 godina, na osnovu dijagnoza).
S druge strane, kaže se da su tokom 2020. i 2021. godine lekari Dečjeg dispanzera ukupno 20 dece sa telesnim invaliditetom i smetnjama u razvoju su uputili na započinjanje procesa za dobijanje dodatka za pomoć i negu drugog lica.
Odgovor na pitanje koliko dece sa telesnim invaliditetom su pedijatri iz razvojnog savetovališta/pedijatri Dečjeg dispanzera, uputili na tretmane (pre svega na kineziterapiju) u Službu fizikalne medicine i rehabilitacije Doma zdravlja u Bečeju u 2019, 2020. i 2021. godini glasi: ukupno 58 dece je tokom navedene 3 godine upućeno na tretmane (pre svega kineziterapiju) u Službu fizikalne medicine i rehabilitacije.
Podaci iz odgovora na zahtev za slobodan pristup informacijama od javnog značaja Centra za socijalni rad iz oktobra 2021. godine su umnogome drugačiji od onih iz Dečjeg dispanzera.
Direktorka Centra Ivona Božović navodi: „Centar za socijalni rad Bečej trenutno kao jedinu bazu podataka o osobama sa invaliditetom i smetnjama u razvoju ima svoju internu evidenciju korisnika usluga socijalne zaštite. Podaci kojima raspolažemo crpe se iz baze korisnika prava dodatka za pomoć i negu drugog lica, uvećanog dodatka za pomoć i negu drugog lica, obrađenih zahteva za lične pratioce za decu, za usluge pomoć u kući i druge usluge u kojima korisnici prilažu dokumentaciju na osnovu koje mogu da se registruju na evidenciji prema ovoj kategoriji. Napominjemo da naša evidencije nije reprezentativna slika opštine Bečej kada govorimo o broju osoba sa invaliditetom i smetnjama u razvoju, jer Centar obuhvata samo građane korisnike usluga socijalne zaštite, a za ostvarivanje prava na pojedine usluge izjašnjavanje po ovim kategorijama nije neophodno“.
Božović navodi – jer je, recimo, 2015. godine, novinarima prezentovan višestruko veći broj osoba sa invaliditetom sa evidencije Centra za socijalni rad nego 2018. godine – i probleme prilikom pokušaja sumiranja broja osoba sa invaliditetom iz više ustanova i institucija.
„Ranijih godina Centar je u godišnjim izveštajima pokušao da ujedini sve raspoložive podatke o broju osoba sa invaliditetom. Koristili smo podatke koje dobijamo od Doma zdravlja, interresorne komisije, interne baze Centra, vaspitno-obrazovnih ustanova. Analiza dobijenih podataka pokazala je da dobijeni sumarni broj nije realan, to jest da ima puno preklapanja, te Centar koristi isključivo svoju bazu podataka kojom raspolaže u Centru za svoje godišnje izveštavanje“.
Od Centra za socijalni rad zatraženi su podaci o broju osoba sa invaliditetom od 2018. do trenutka odgovora na zahtev (7. oktobar 2021. godine).
U odgovoru se navodi: „Godine 2018. Centar na svojoj evidenciji ima 118 dece sa invaliditetom, 46 mladih, 109 odraslih lica i 202 iz kategorije starijih lica. U 2019. godini registrovano je 77 dece sa invaliditetom, 32 mladih, 64 odrasla lica i 118 starijih lica. Napominjemo još jednom da je ovo isključivo interna evidencija Centra za socijalni rad Bečej, gde se uzimaju u obzir samo ona lica koja su dala na uvid medicinsku dokumentaciju i prema istoj kategorisana. Centar za socijalni rad ne traži u svojim postupcima na uvid medicinsku dokumentaciju kada to nije neophodno, te imamo saznanja da su ove cifre u našoj opštini veće, ali ne raspolažemo tačnim statističkim podacima, već možemo da govorimo samo o procenama“.
U odgovoru na zahtev za slobodan pristup informacijama od javnog značaja nije navedeno koliko dece, mladih i odraslih osoba sa invaliditetom je imao Centar na evidenciji 2020. godine.
O evidenciji za 2021. godinu se kaže: „Centar za socijalni rad Bečej u ovom trenutku (7. oktobar; prim. autora) ne raspolaže tačnim brojem osoba sa invaliditetom za tekuću 2021. godinu. Ovi podaci naći će se u godišnjem izveštaju o radu Centra za socijalni rad Bečej za 2021. godinu“.
Prema evidenciji Centra za socijalni rad početkom oktobra meseca 2021. godine 20 dece sa smetnjama u razvoju i invaliditetom je ostvarilo pravo na uslugu lični pratilac deteta u opštini Bečej, a dvoje dece se nalazilo na listi čekanja (Centar im je priznalo pravo na tu uslugu).
Inače, Centar za socijalni rad je od početka 2021. godine uputni organ u postupku pružanja usluge lični pratilac deteta, ovu uslugu na osnovu ugovora sa opštinom Bečej 2021. godine pruža „Naša čuvarkuća“ d.o.o. Bečej.
Za 2022. godinu lokalna samouprava treba da potpiše novi ugovor sa pružaocem usluge koji bi trebalo da bude izabran u postupku javne nabavke ili, kao 2021. godine, pribavljanjem tri ponude.
Prema podacima Centra za socijalni rad, Dnevni boravak za decu i mlade u Bečeju (okupljaju se deca i mladi sa smetnjama u razvoju i invaliditetom) svakodnevno posećuje 6 korisnika, dok se svakog četvrtka u Bačkom Gradištu odvijaju edukativne radionice kojima prisustvuje 6-7 dece. Rad Dnevnog boravka prilagođen je novonastaloj situaciji zbog širenja epidemije izazvane koronavirusom i, kako navode iz Centra, „funkcioniše tako da su preduzete sve mere kako bi se zaštitilo zdravlje korisnika“.
Da li deca sa telesnim invaliditetom ostvaruju pravo na rehabilitaciju?
U Pravilniku o nomenklaturi zdravstvenih usluga na primarnom nivou zdravstvene zaštite navodi se da se na primarnom nivou zdravstvene zaštite pružaju i sledeće usluge: aktivne, potpomognute i pasivne segmentne vežbe, kineziterapija kod deformiteta kičmenog stuba, posturalne vežbe, obuka hoda (sa i bez pomagala), vežbe koordinacije, korekcije i automatizacije hoda i balansa, vežbe za korekciju ravnih tabana, vežbe disanja, vežbe na spravama ili ergobiciklu, vežbe opšte kondicije, vežbe relaksacije, kineziterapija povreda i bolnih stanja, kineziterapija u neurologiji i reumatologiji, obuka roditelja za sprovođenje korektivnih vežbi u terapijske svrhe; sprovođenje habilitacionog tretmana po indikaciji pedijatra iz razvojnog savetovališta i/ili fizijatra, obuka roditelja za sprovođenje terapije u prirodnom okruženju.
Navedeno u Pravilniku trebalo bi da znači da deca (i odrasli) sa telesnim invaliditetom na teritoriji opštine Bečej, s obzirom na to da Dom zdravlja Bečej ima Službu za rehabilitaciju (nekadašnja „Jodna banja“ gde je u poslednje dve godine smeštena kovid ambulanta) koja zbog pandemije koronavirusa sada radi u objektu nekadašnjeg ATD-a i sadašnje zubne ambulante, imaju pravo i mogućnost čak i na svakodnevnu kineziterapiju.
Naime, najvažnija stvar u životu dece sa telesnim invaliditetom trebalo bi da bude svakodnevno vežbanje pod nadzorom stručnjaka kako bi se ona razvijala i da im se ne pogorša stanje (habilitacija se odnosi na postupak usmeren na pomaganje osobama s invaliditetom da steknu, zadrže ili poboljšaju veštine i funkcionisanje za svakodnevni život).
Međutim, svakodnevni tretmani u Bečeju se ne pružaju deci sa invaliditetom.
To potvrđuju roditelji dece sa invaliditetom – u sklopu ovog projekta razgovarano je sa osmoro roditelja.
Njihova deca, kažu, u toku nekoliko godina u nekoliko navrata su imala terapije u „Jodnoj banji“ u trajanju od nekoliko nedelja ili manje, a nekima ta mogućnost i nije predočena.
Dvoje roditelja čija su deca išla na terapiju u Službu za fizikalnu medicinu Doma zdravlja, bila su nezadovoljna kvalitetom i trajanjem pružene usluge, a ostali nisu želeli da daju ocenu o kvalitetu, dok su o kvantitetu rekli da ne odgovara potrebama dece sa telesnim invaliditetom kojoj je potrebna svakodnevna rehabilitacija koju pružaju stručnjaci.
Svi anketirani roditelji su istakli da sa svojom decom vežbaju u kućnim uslovima, ali su naglasili da roditelji niti mogu, niti su stručni (nisu fizioterapeuti) da pruže adekvatne i svakodnevne tretmane svojoj deci.
Domu zdravlja, Službi za rehabilitaciju Doma zdravlja i Dečjem dispanzeru su u septembru i oktobru mesecu upućeni zahtevi sa slobodan pristup informacijama od javnog značaja o tome da li se deci i odraslima sa invaliditetom pružaju usluge navedene u Pravilniku o nomenklaturi zdravstvenih usluga na primarnom nivou zdravstvene zaštite s obzirom na to da Dom zdravlja ima službu za rehabilitaciju.
Iz Doma zdravlja je odgovoreno: „Deci i odraslima sa invaliditetom, kao i svim drugim stanovnicima opštine Bečej, pružaju se gore navedene usluge u skladu sa mogućnostima i kapacitetima službe za rehabilitaciju DZ Bečej“.
Na pitanja da, ukoliko se pružaju u Pravilniku navedene usluge, o kom broju dece je reč i u kom trajanju im se pružaju vežbe (svakodnevno, nekoliko puta godišnje, samo kada su povrede u pitanju, nikad) i na osnovu kojih nalaza lekara, odgovor glasi: „Vežbe se pružaju svoj deci u ciklusima od po 10 dana terapije sa mogućnošću produžavanja ukoliko je indikovano, a na osnovu nalaza spec. fizikalne med. i rehabilitacije. Pacijenti dolaze sa uputom od strane svog izabranog lekara. Ne vodi se posebna statistika o broju pacijenata sa invaliditetom (a zapravo je većina pacijenata koja dolazi na rehabilitaciju u tom trenutku u nekoj meri onesposobljena). Usluge se pružaju i svakodnevno i nekoliko puta godišnje i do saniranja povrede, a sve to zavisi od prirode povrede ili bolesti konkretnog pacijenta. Za 2021 godinu troje dece sa posebnim potrebama je bilo na fizikalnoj terapiji, 70 dece je bilo na terapiji zbog traume a 56 dece je na korektivnim vežbama“.
O razlozima eventualnog nepružanja usluga, uprkos Pravilniku o nomenklaturi zdravstvenih usluga na primarnom nivou zdravstvene zaštite, u odgovoru na zahtev iz Doma zdravlja se navodi: „Deci i odraslima sa invaliditetom se sprovodi rehabilitacioni tretman u okviru DZ Bečej, svakodnevna rehabilitacija je moguća, a za hronična stanja se tokom tretmana vrši i obuka roditelja/staratelja za sprovođenje vežbi u terapijske svrhe, kako bi rehabilitacioni tretman dalje mogli sprovoditi u kućnim uslovima gde je pacijentu prijatnija atmosfera prirodnog okruženja“.
Odgovor na pitanja da li deca i odrasli sa invaliditetom, ukoliko ime se ne sprovodi habilitacioni tretman u okviru Doma zdravlja Bečej, dobiju dokument o tome zašto je svakodnevna rehabilitacija onemogućena i da li u tom slučaju imaju mogućnost da idu privatno na terapija i da to naplate od države, glasi: „Obzirom da smo naglasili da je svakodnevna rehabilitacija moguća, DZ Bečej nema prava ni potrebu da izda dokument sa kojim bi eventualno mogla da se ostvari rehabilitacija u privatnom sektoru o trošku države, jer DZ Bečej pruža kompletnu rehabilitaciju koja pripada primarnom nivou zdravstvene zaštite, a ukoliko usluga pripada sekundarnom i tercijalnom nivou za iste usluge pacijent dobija adekvatan uput i nastavlja svoju rehabilitaciju na tim nivoima zdravstvene zaštite“.
Iz Dečjeg dispanzera Doma zdravlja na pitanje koliko dece sa telesnim invaliditetom su pedijatri iz razvojnog savetovališta/pedijatri Dečjeg dispanzera, na osnovu navedenog u Pravilniku, uputili na tretmane u Službu fizikalne medicine i rehabilitacije Doma zdravlja u Bečeju u 2019, 2020. i 2021. godini, odgovor glasi: „Ukupno 58 dece je tokom navedene 3 godine upućeno na tretmane (pre svega kineziterapiju) u Službu fizikalne medicine i rehabilitacije DZ Bečej“.
Dečji dispanzer ne poseduje podatke o tome da li su tretmani u Službi fizikalne medicine i rehabilitacije Doma zdravlja Bečej urađeni i u kom procentu.
Iz Službe za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju u odgovoru na pitanje o tome da li se deci sa trajnim telesnim invaliditetom – pre svega cerebralna paraliza i ostale posledice oboljenja ili povrede centralnog nervnog sistema – u opštini Bečej pružaju usluge navedene u Pravilniku u o nomenklaturi zdravstvenih usluga na primarnom nivou zdravstvene zaštite u kontinuitetu/svakodnevno, s obzirom na to da Dom zdravlja ima Službu za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju, odgovoreno je: „Sva deca koja su se javila u Službu za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju su pregledana, uključujući decu koju su uputili izabrani lekari, decu koja su imala upute odranije (starije od 6 meseci), pa i bez bilo kakvog uputa, da se ne bi stvarale gužve kod izabranih lekara zbog epidemiološke situacije i da se roditelji sa malom decom poštede dodatnog napora. Nakon pregleda im je pružena usluga u skladu sa indikacijama – lekovi, vežbe, elektroterapija, savet, upućivanje na dodatnu dijagnostiku, drugim specijalistima ili na viši nivo zdravstvene zaštite. Trajanje rehabilitacije zavisi od stanja pacijenta/deteta“.
Nadležnima u Službi za rehabilitaciju postavljeno je pitanje da ukoliko se u Pravilniku navedene usluge pružaju, o kom broju dece sa trajnim telesnim invaliditetom je reč u 2019, 2020. i 2021. godini, traženi su podaci (broj) pojedinačno za svaku godinu, kao i o trajanju vežbi (svakodnevno više godina, više meseci, nekoliko puta godišnje, jednom godišnje, nikada itd.) i na osnovu kojih nalaza lekara, te i podaci o razlozima eventualnog uskraćivanja usluga.
U odgovoru Službe za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju navodi se da kada su u pitanju pregledi dece, 2019. godine na pregledu je bilo jedno dete sa mišićnom distrofijom – majka je posavetovana o prevenciji razvoja komplikacija i napisani su obrasci za pomagala za olakšavanje kretanja; dvoje dece sa cerebralnom paralizom – kod jednog deteta je tretman trajao 6 nedelja, a kod drugog 2 nedelje, roditelji su obučeni vežbama za rad u kućnim uslovima i dogovorena je kontrola; 8 dece, odojčadi, sa distonijom – roditelji su tokom jednog dana obučeni vežbama za stimulaciju razvoja za rad u kućnim uslovima i dogovorene su dalje kontrole; tri odojčeta sa tortikolisom – roditelji su tokom jednog dana obučeni vežbama i načinima stimulacije razvoja u kućnim uslovima i dogovorene su kontrole; 98 dece, uglavnom školskog uzrasta, se javilo na pregled zbog deformiteta kičmenog stuba (skolioze, kifoze) – obučavani su korektivnim vežbama u trajanju od nedelju dana, dogovoreno je dalje praćenje i kontrole; 48 dece sa deformitetima stopala – pokazane su tokom jednog dana vežbe za stopala i po potrebi upućeni na izradu ortopedskih cipela ili uložaka.
Tokom 2020. godine zbog epidemiološke situacije je bio manji broj pregleda, služba je veći deo godine radila sa jednim terapeutom, dok su ostali bili angažovani oko kovida, navodi se u odgovoru Službe za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju.
U toku 2020.god nisu se javljala deca sa cerebralnom paralizom, mišićnom distrofijom, hemi- i paraplegijom i distonijom. Troje dece sa tortikolisom je bilo na pregledu – roditelji su tokom jednog dana obučeni vežbama i postupcima za stimulaciju razvoja, dogovorene su dalje kontrole; pregledano je 21 dete zbog deformiteta kičmenog stuba – obučeni su korektivnim vežbama, kao i 5 dece sa deformitetima stopala, pokazane su im vežbe i predloženi ortopedski ulošci ili cipele.
U toku 2021.godine (odgovor iz Službe za rehabilitaciju je dobijen 25. oktobra) je pregledano: dvoje dece sa mišićnom distrofijom – kod jednog deteta sproveden je tretman u trajanju od 3 nedelje, ispisana pomagala, kod drugog dat savet za sprečavanje pojava komplikacija, održavanje pomagala i ispisani su obrasci za nova pomagala za olakšanje kretanja; dvoje dece sa cerebralnom paralizom, predložen je habilitacioni tretman, roditelji/staratelji su se zbog epidemiološke situacije odlučili da rade vežbe u kućnim uslovima i dogovorene su dalje kontrole; 4 dece sa distonijom, roditelji su tokom jednog dana obučeni načinima stimulacije razvoja, dogovorene su dalje kontrole; jedno dete sa tortikolisom – roditelji su tokom jednog dana obučeni vežbama za rad u kućnim uslovima i dogovorene su dalje kontrole; 46 dece sa deformitetima kičmenog stuba koja su obučena korektivnim vežbama u trajanju od nedelju dana i dogovorene su dalje kontrole; 22 dece sa deformitetima stopala kojima su tokom jednog dana pokazane vežbe i savetovano nošenje ortopedskih uložaka ili cipela.
Iz Službe za rehabilitaciju je saopšteno da je svake godine (2019, 2020. i 2121.) pregledano po oko 300 dece u sklopu sistematskog pregleda za upis u školu.
Odgovor na pitanje da li deca sa trajnim telesnim invaliditetom, ukoliko im se ne sprovodi tretman u okviru Doma zdravlja Bečej, dobiju dokument o tome zašto nije moguća svakodnevna rehabilitacija, glasi: „Nije bilo potrebe za davanjem potvrde o nemogućnosti rehabilitacije“.
U odgovorima iz Službe za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju Doma zdravlja Bečej, kao i u odgovorima iz Doma zdravlja kao „krovne“ ustanove, uprkos tome što su se pitanja odnosila na decu sa invaliditetom – trajnim telesnim invaliditetom, pre svega sa cerebralnom paralizom i ostalim posledicama oboljenja ili povrede centralnog nervnog sistema, navedeni su i podaci o tretmanima za deformitete kičmenog stuba i stopala, kao i o stanjima koja u ranom uzrastu još ne mogu biti okarakterisana kao trajni telesni invaliditet.
Ukoliko iz dobijenih odgovora, pre svega iz odgovora Službe za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju odstranimo podatke koje se ne odnose na trajni telesni invaliditet (cerebralna paraliza i ostale posledice oboljenja ili povrede centralnog nervnog sistema), dobijamo sledeće brojke: 2019. godine na pregledu u Službi za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju bilo je jedno dete sa mišićnom distrofijom, detetu nisu prepisane vežbe; dvoje dece sa cerebralnom paralizom, kod jednog deteta je tretman trajao 6 nedelja, a kod drugog 2 nedelje, navodi se da su roditelji obučeni vežbama za rad u kućnim uslovima i dogovorena kontrola.
Na pregled u Službu za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju 2020. godine nisu se javljala deca sa cerebralnom paralizom, mišićnom distrofijom, hemi- i paraplegijom i distonijom.
U Službi za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju 2021. godine (do 25. oktobra) pregledano je dvoje dece sa mišićnom distrofijom, kod jednog deteta sproveden je tretman u trajanju od 3 nedelje, kod drugog dat savet za sprečavanje pojava komplikacija, održavanje pomagala i ispisani su obrasci za nova pomagala za olakšanje kretanja; dvoje dece sa cerebralnom paralizom, kojoj je predložen habilitacioni tretman, roditelji/ staratelji su se zbog epidemiološke situacije odlučili da rade vežbe u kućnim uslovima i dogovorene dalje kontrole.
Ukoliko ovim brojkama dodamo i distoniju, mada ne mora da postane trajni invaliditet (distoni sindrom je obično posledica traume tokom trudnoće ili porođaja i javlja se kod beba koje su rođene prevremeno, carskim rezom ili su pretrpele neku povredu na porođaju. Najteže je davati prognoze oporavka za bebe sa ovom dijagnozom, jer njihov problem nije samo mišićni tonus. Zato je od izuzetne važnosti da se ova dijagnoza postavi već sa tri ili četiri meseca kako bi bebin razvoj pratili fizijatar, neurolog i psiholog. Većina dece koja prođu adekvatnu terapiju uspevaju da, najkasnije, do treće godine života dostignu psihomotorni razvoj svojih vršnjaka), za tri godine taj broj je 12, roditelji su za jedan dan obučeni vežbama, kaže se u odgovoru Službe za fizikalnu medicine i rehabilitaciju Doma zdravlja.
Gde mogu da vežbaju deca iz opštine Bečej?
Deca sa invaliditetom iz opštine Bečej imaju pravo da nekoliko puta godišnje idu na tretmane u Dečju bolnicu u Novom Sadu, jedan ciklus tretmana u većini slučajeva traje dve nedelje i sprovodi se kineziterapija, Vojta terapija, radna terapija, itd.
U toku 2020. godine, međutim, ti tretmani, po svedočenju jednog roditelja iz Bečeja, su izbegavani zbog situacije uzrokovane pandemijom koronavirusa.
U opštini Bečej ne postoji privatni rehabilitacioni centar koji je usmeren na potrebe dece sa telesnim invaliditetom (u većini slučajeva reč je o deci sa cerebralnom paralizom), te roditelji, ukoliko nađu načina da prikupe potreban novac – minimalni iznos potreban za jedan mesec vežbi u privatnim rehabilitacionim centrima u Novom Sadu je oko 1.000 evra – prinuđeni su da sa svojom decom sa invaliditetom svakodnevno putuju u Novi Sad ili druge gradove u Srbiji.
Ukoliko se roditelji odluče (i prikupe potreban novac) da decu vode na vežbe u inostranstvo, većina se odluči za rehabilitacione centre u Mađarskoj ili Slovačkoj gde se pružaju dvonedeljni ili tronedeljni intenzivni tretmani u trajanju od tri do šest sati dnevno (fizičke vežbe, hipoterapija, hidroterapija, radna terapija, terapija kiseonikom, laserom, magnetom, terapija robotima, joga itd.).
Cena tih terapija, zavisno od vrste tretmana i sati rada – izuzev terapije robotima koja je izuzetno skupa – iznosi nekoliko hiljada evra, a potrebno je platiti i smeštaj. Preporuka stručnjaka je da te intenzivne tretmane u trajanju od nekoliko nedelja potrebno je ponoviti minimum tri puta godišnje.
Potreban prosečan iznos na godišnjem nivou za to je oko 8.000 do 10.000 evra.
Arhitektonske barijere
Ministarstvo za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja ima dovoljno novca da odgovori potrebama osoba sa invaliditetom, u Bečeju bi trebalo da budu uvedene nove usluge u toj oblasti u saradnji sa Centrom za socijalni rad, sledi otklanjanje arhitektonskih barijera, pre svega u zgradi opštine, trebalo bi da bude unapređen položaj ličnih pratilaca, a radiće se i na prekvalifikaciji i dokvalifikaciji ljudi da bi imali mogućnosti da rade, istakao je ministar za rad Zoran Đorđević 15. marta 2019. godine prilikom posete Bečeju.
Zoran Đorđević više nije resorni ministar, a arhitektonske barijere od 2019. do danas nisu otklonjene.
U zgradi opštine (na stražnjem ulazu u opštinu postoji prilagođen ulaz, ali ta vrata u većini slučajeva nisu otvorena), a osoba sa invaliditetom nema mogućnost da ode na sprat opštinske zgrade.
Arhitektonska barijera je otklonjena na ulazu u centralni objekat Doma zdravlja Bečej, ali rampa, koju brojni korisnici kolica ocenjuju kao teško koristivu, je bila donacija privatne firme.
Pravo na obrazovanje
Sistem obrazovanja i vaspitanja mora da obezbedi za svako dete, učenike jednako pravo i dostupnost obrazovanja i vaspitanja bez diskriminacije i izdvajanja po osnovu teškoća i smetnji u razvoju i invaliditeta.
Posebna pažnja treba da se posveti mogućnosti da deca, učenici i odrasli sa smetnjama u razvoju i sa invaliditetom, bez obzira na sopstvene materijalne uslove imaju pristup svim nivoima obrazovanja u ustanovama, a lica smeštena u ustanove socijalne zaštite, bolesna deca, učenici i odrasli ostvaruju pravo na obrazovanje za vreme smeštaja u ustanovi i tokom bolničkog i kućnog lečenja. Posebna pažnja posvećuje se i smanjenju stope osipanja iz sistema obrazovanja i vaspitanja, posebno osoba iz socijalno ugroženih kategorija stanovništva i nerazvijenih područja, osoba sa smetnjama u razvoju i invaliditetom i drugih osoba sa specifičnim teškoćama u učenju i podršci njihovom ponovnom uključenju u sistem, u skladu sa principima inkluzivnog obrazovanja.
U razvojnu grupu u predškolskoj ustanovi, odnosno u školu za obrazovanje učenika sa smetnjama u razvoju, dete, odnosno učenik upisuje se na osnovu mišljenja interresorne komisije za procenu potreba za pružanjem dodatne obrazovne, zdravstvene ili socijalne podrške, uz saglasnost roditelja, odnosno drugog zakonskog zastupnika.
Ustanova može da stekne status resursnog centra za asistivne tehnologije u obrazovanju i vaspitanju radi pružanja podrške deci, učenicima i odraslima kojima je potrebna asistivna tehnologija. Resursni centar na zahtev ustanove ili interresorne komisije za procenu potreba za dodatnom obrazovnom, zdravstvenom i socijalnom podrškom detetu, učeniku i odraslom vrši procenu potrebe i utvrđuje vrstu asistivne tehnologije za dete, učenika i odraslog; vrši nabavku, održavanje i popravku sredstava asistivne tehnologije; obučava korisnike za upotrebu asistivne tehnologije; omogućava i pomaže razmenu sredstava asistivne tehnologije između korisnika; informiše interresornu komisiju i druge zainteresovane ustanove, organe i organizacije o dostupnim i savremenim asistivnim tehnologijama; uspostavlja i koordinira mrežu stručnjaka za podršku primeni asistivnih tehnologija. Odluku o dodeli statusa resursnog centra donosi ministar.
Detetu i učeniku i odraslom kome je usled socijalne uskraćenosti, smetnji u razvoju, invaliditeta, teškoća u učenju, rizika od ranog napuštanja školovanja i drugih razloga potrebna dodatna podrška u obrazovanju i vaspitanju, ustanova obezbeđuje otklanjanje fizičkih i komunikacijskih prepreka, prilagođavanje načina ostvarivanja školskog programa i izradu, donošenje i ostvarivanje individualnog obrazovnog plana.
Učeniku koji postiže rezultate koji prevazilaze očekivani nivo obrazovnih postignuća, ustanova obezbeđuje prilagođavanje načina ostvarivanja školskog programa i izradu, donošenje i ostvarivanje individualnog obrazovnog plana. Individualni obrazovni plan je poseban akt, koji ima za cilj optimalni razvoj deteta i učenika i ostvarivanje ishoda obrazovanja i vaspitanja, u skladu sa propisanim ciljevima i principima, odnosno zadovoljavanja obrazovno-vaspitnih potreba deteta i učenika. IOP izrađuje tim za dodatnu podršku detetu, odnosno učeniku na osnovu prethodno ostvarenih, evidentiranih i vrednovanih mera individualizacije i izrađenog pedagoškog profila deteta, učenika i odraslog, a ostvaruje se nakon saglasnosti roditelja, odnosno drugog zakonskog zastupnika.
Vrste IOP-a su IOP1 – prilagođavanje načina rada i uslova u kojima se izvodi obrazovno-vaspitni rad; učenje jezika na kome se odvija obrazovno-vaspitni rad; IOP2 – prilagođavanje ciljeva sadržaja i načina ostvarivanja programa nastave i učenja i ishoda obrazovno-vaspitnog rada; IOP3 – proširivanje i produbljivanje sadržaja obrazovno- vaspitnog rada za učenika sa izuzetnim sposobnostima.
IOP donosi pedagoški kolegijum ustanove na predlog tima za inkluzivno obrazovanje, odnosno tima za pružanje dodatne podrške detetu i učeniku.
Nadležnost interresorne komisije
Komisija za procenu potrebe za dodatnom obrazovnom, zdravstvenom i socijalnom podrškom detetu, učeniku i odraslom (interresorna komisija) procenjuje potrebe deteta, učenika i odraslog za dodatnom podrškom.
Dodatna podrška obuhvata prava, usluge i resurse koji detetu, učeniku i odraslom obezbeđuju prevazilaženje fizičkih, komunikacijskih i socijalnih prepreka unutar obrazovnih ustanova i zajednice.
Dodatna podrška obezbeđuje se, bez diskriminacije po bilo kom osnovu, svakom detetu, učeniku i odraslom u cilju uključivanja, učešća i napredovanja po pravilu u nesegregisanom obrazovnom okruženju do završetka srednjeg obrazovanja, kao i nesmetanog obavljanja svakodnevnih životnih aktivnosti i kvalitetnog života u zajednici.
Dodatna podrška se obezbeđuje u okviru sistema obrazovanja i vaspitanja, zdravstvene i socijalne zaštite.
Procena potreba deteta, učenika i odraslog za dodatnom podrškom može se obaviti po zahtevu roditelja, odnosno drugog zakonskog zastupnika i odraslog, na inicijativu obrazovne, zdravstvene ili ustanove socijalne zaštite uz saglasnost roditelja, odnosno drugog zakonskog zastupnika i odraslog i po službenoj dužnosti – kada roditelj, odnosno drugi zakonski zastupnik i odrasli ne daju saglasnost na inicijativu obrazovne ili zdravstvene ustanove ili pružaoca usluga socijalne zaštite.
Obrazac potreban za podnošenje zahteva za pokretanje postupka procene potrebe za dodatnom podrškom može se preuzeti sa sajta opštine Bečej.
Mere dodatne podrške se, u skladu sa propisima, realizuju na osnovu mišljenja interresorne komisije.
Mere dodatne podrške obuhvataju: ostvarivanje subvencija za pohađanje programa predškolskog vaspitanja i obrazovanja za decu sa smetnjama u razvoju; odlaganje upisa u prvi razred osnovne škole za godinu dana, izuzetno i uz dodatno obrazloženje, kada je to u najboljem interesu deteta; donošenje individualnog obrazovnog plana (IOP 2), koji podrazumeva prilagođavanje ciljeva, sadržaja i načina ostvarivanja programa nastave i učenja i ishoda obrazovno-vaspitnog rada, odnosno izmena plana nastave i učenja; upućivanje deteta u razvojnu grupu u predškolskoj ustanovi, odnosno u školu za obrazovanje učenika sa smetnjama u razvoju; angažovanje vaspitača, nastavnika ili stručnog saradnika, koji je zaposlen u školi za obrazovanje učenika sa smetnjama u razvoju i invaliditetom kao podršku školi u sistemu tipičnog obrazovanja i vaspitanja; ostvarivanje prava na uvećanje dečjeg dodatka.
Na osnovu procene interresorne komisije mogu se preporučiti mere dodatne podrške kao što su obezbeđivanje igrovnih, didaktičkih i nastavnih sredstava u pristupačnim formatima i na pristupačnim jezicima uključujući i znakovni jezik; obezbeđivanje prilagođenih udžbenika; obezbeđivanje asistivnih tehnologija i/ili drugih usluga resursnog centra za asistivne tehnologije: alternativni načini i sredstva komunikacije, prilagođene tastature, ekrani na dodir, prilagođeni miševi, posebni softveri, tajmeri, satovi, diktafoni i sl. i obuka za korišćenje istih; obezbeđivanje obuke, nastavnika, vaspitača i stručnih saradnika neposredno angažovanih u vaspitno-obrazovnom i obrazovno-vaspitnom radu radi sticanja konkretnih veština i strategija za rad sa detetom, učenikom i odraslim, za korišćenje Brajevog pisma, znakovnog jezika, drugih alternativnih načina komunikacije, samostalno kretanje, korišćenje sredstava asistivne tehnologije; obezbeđivanje obuke roditelju, odnosno drugom zakonskom zastupniku, radi sticanja znanja, veština i strategija za pružanje podrške detetu, kao i za korišćenje asistivnih tehnologija i alternativnih načina komunikacije; prilagođavanje okruženja u skladu sa potrebama deteta, učenika i odraslog: prilaza i unutrašnjeg prostora ustanove čije usluge dete, učenik i odrasli koristi postavljanjem rampe, gelendera, ugradnjom lifta, prilagođavanjem toaleta, prilagođavanjem staze, kao pomoći pri samostalnom kretanju; postavljanjem lampe, table-putokaza, naziva na vratima sa simbolima, mapom prostora, postavljanje zvučnih i svetlosnih signala u skladu sa propisima kojima se uređuje pristupačnost javnih prostora; obezbeđivanje podrške stručnjaka iz određene oblasti, u skladu sa potrebama deteta, učenika i odraslog; obezbeđivanje prioriteta u ostvarivanju specijalističkog pregleda ili tretmana; obezbeđivanja fizioterapeuta i radnog terapeuta da, u saradnji sa službom kućnog lečenja, odlazi u kućne posete prema indikaciji; obezbeđivanje sredstava za finansiranje troškova rekreativne nastave, ekskurzija, kulturnih, sportskih i drugih aktivnosti koje organizuje ustanova za dete, učenika i odraslog; obezbeđivanje prevoza deteta, učenika i odraslog koji ne može da koristi sredstva javnog prevoza, a po potrebi i njegovog pratioca, za pohađanje obrazovanja ili korišćenja drugih usluga socijalne i zdravstvene zaštite, bez obzira na udaljenost od mesta stanovanja; finansiranje troškova ishrane u produženom boravku u matičnoj ili drugoj školi u lokalnoj zajednici, za dete i učenika korisnika prava na novčanu socijalnu pomoć.
Tu su, zatim, i ostale mere dodatne podrške iz sistema obrazovanja, zdravstvene i socijalne zaštite o kojima komisija informiše roditelja, odnosno drugog zakonskog zastupnika i odraslog i upućuje ih na nadležne institucije: obezbeđivanje prevazilaženja jezičke barijere detetu, učeniku i odraslom kome jezik na kome se izvodi nastava nije maternji; organizovanje obrazovne podrške u slučaju dužeg izostajanja iz škole, radi nadoknađivanja propuštenog, odnosno obezbeđivanja kontinuiteta u obrazovanju učenika i odraslog; obezbeđivanje ličnog pratioca detetu i učeniku, odnosno personalnog asistenta odraslom polazniku u skladu sa propisanim standardima usluga, pod uslovom da su uključeni u vaspitno obrazovnu ustanovu, do kraja redovnog školovanja, uključujući završetak srednje škole; ostvarivanje prava na uvećanje dečjeg dodatka ili uvećanog dodatka za pomoć i negu drugog lica; obezbeđivanje pomagala (kohlearni implant, slušni aparat, kolica koja koriste osobe sa invaliditetom, itd.); obezbeđivanje usluga psihosocijalne podrške porodici kroz savetodavno terapijske i socijalno edukativne i druge inovativne usluge u zajednici.
Dodatna podrška za decu u opštini Bečej
Interresorna komisija opštine Bečej za dve i po godine primila je ukupno – zajedno s neobrađenim predmetima iz prethodnog perioda – 200 zahteva za procenu dece.
U 2019. godini postupak interresorne komisije okončan je individualnim planom podrške u 84 slučaja od ukupno 93, u 2020. godini u 57 slučajeva od ukupno 61, a od januara do kraja juna 2021. godine u 33 slučaja od ukupno 46.
Individualni plan podrške podrazumeva predloge interresorne komisije za obezbeđivanje ličnog pratioca deteta, izradu individualnog obrazovnog plana, obezbeđivanje pedagoških asistenata, dodatnu podršku učeniku kao što su tretmani defektologa u školi za obrazovanje dece sa smetnjama u razvoju „Bratstvo“, za nabavku asistivne tehnologije itd. – ali je u najviše slučajeva reč o predlogu za upućivanje dece u školu za osnovno- i srednjoškolsko obrazovanje dece sa smetnjama u razvoju „Bratstvo“.
Usluga lični pratilac
Usluga lični pratilac dostupan je detetu sa invaliditetom odnosno sa smetnjama u razvoju, kome je potrebna podrška za zadovoljavanje osnovnih potreba u svakodnevnom životu u oblasti kretanja, održavanja lične higijene, hranjenja, oblačenja i komunikacije sa drugima, pod uslovom da je uključeno u vaspitno-obrazovnu ustanovu, odnosno školu, do kraja redovnog školovanja, uključujući završetak srednje škole. Svrha angažovanja ličnog pratioca je pružanje detetu odgovarajuće individualne praktične podrške radi uključivanja u školovanje i aktivnosti u zajednici, radi uspostavljanja što većeg nivoa samostalnosti.
Ova usluga postoji u opštini Bečej od 2014. godine.
Pružalac usluge u Bečeju je 2021. godine firma „Naša čuvarkuća“, kojoj je lokalna samouprava dodelila ovaj posao. Za tu uslugu u opštinskom budžetu za 2021. godinu bilo je predviđeno 13,5 miliona dinara, a u budžetu opštine za 2022. planirani iznos je 15 miliona dinara.
Zahtev za ličnog pratioca podnosi se Centru za socijalni rad, a potrebno je i mišljenje interresorne komisije.
Neposrednu uslugu ličnog pratioca pruža lični pratilac deteta koji treba da ima završenu obuku po akreditovanom programu za pružanje usluge ličnog pratioca.
Dodatak za pomoć i negu drugog lica
Pravo na uvećani dodatak za pomoć i negu drugog lica (sada oko 30.000 dinara mesečno, usklađuje se sa indeksom potrošačkih cena dva puta godišnje) ima osoba kojoj je na osnovu propisa o penzijsko- invalidskom osiguranju utvrđeno telesno oštećenje od 100 procenata po jednom osnovu, ili da ima trajni organski poremećaj neurološkog ili psihičkog tipa. Pravo na uvećani dodatak takođe ima i lice koje ima više oštećenja, s tim da nivo oštećenja iznosi po 70% i više procenata po najmanje dva osnova.
Zakonom je predviđeno da jedan od roditelja koji nije u radnom odnosu, a koji najmanje 15 godina neposredno neguje svoje dete koje je ostvarilo pravo na uvećani dodatak za pomoć i negu drugog lica, ima pravo na posebnu novčanu naknadu u vidu doživotnog mesečnog novčanog primanja u visini najniže penzije u osiguranju zaposlenih, kad navrši opšti starosni uslov za ostvarivanje penzije prema propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju, ako nije ostvario pravo na penziju.
Postupak za ostvarivanje prava na novčanu socijalnu pomoć, prava na dodatak za pomoć i negu drugog lica i prava na uvećani dodatak za pomoć i negu drugog lica pokreće se po zahtevu, a može se pokrenuti i po službenoj dužnosti.
Pravo na novčanu socijalnu pomoć, pravo na dodatak za pomoć i negu drugog lica i pravo na uvećani dodatak za pomoć i negu drugog lica priznaje se od dana podnošenja zahteva ako su u momentu podnošenja zahteva ispunjeni uslovi za priznavanje prava.
O pravu na novčanu socijalnu pomoć, pravu na dodatak za pomoć i negu drugog lica i pravu na uvećani dodatak za pomoć i negu drugog lica, odlučuje centar za socijalni rad osnovan za teritoriju na kojoj podnosilac zahteva ima prebivalište, odnosno boravište.
Porodično-pravna zaštita
Porodično-pravna zaštita regulisana je Porodičnim zakonom, a finansijska podrška porodici sa decom Zakonom o finansijskoj podršci porodici sa decom.
Porodično-pravna zaštita dece i porodice obezbeđuje se u centrima za socijalni rad na teritoriji opštine na kojoj korisnik jednog od navedenih prava ima prebivalište kao i odgovarajućim službama lokalnih organa vlasti.
Oblast porodično-pravne zaštite reguliše porodična primanja, kao i uslove i postupke za dobijanje porodičnih primanja. Ovim zakonima država se stavlja u ulogu zaštitnika dece i materinstva.
Prava po osnovu Zakona o finansijskoj podršci porodici sa decom su: naknada zarade za vreme porodiljskog odsustva, odsustva sa rada radi nege deteta i odsustva sa rada radi posebne nege deteta, roditeljski dodatak, dečiji dodatak, naknada troškova boravka u predškolskoj ustanovi za decu sa smetnjama u razvoju i decu sa invaliditetom, naknada troškova boravka u predškolskoj ustanovi za decu korisnika novčane socijalne pomoći, regresiranje troškova boravka u predškolskoj ustanovi dece iz materijalno ugroženih porodica.
Naknada zarade za vreme porodiljskog odsustva, odsustva sa rada radi nege deteta i odsustva sa rada radi posebne nege deteta ostvaruju zaposleni kod pravnih i fizičkih lica (u daljem tekstu: zaposleni kod poslodavca).
Zaposleni koji je zasnovao radni odnos nakon rođenja deteta, izuzetno može ostvariti pravo na naknadu zarade odnosno naknadu plate tokom odsustva čija se dužina trajanja računa od dana rođenja deteta.
Naknadu zarade, odnosno naknadu plate ostvaruje i otac, jedan od usvojitelja, hranitelj, odnosno staratelj deteta, kada u skladu sa propisima o radu koristi odsustvo.
Naknadu zarade, odnosno naknadu plate za vreme porodiljskog odsustva i odsustva sa rada radi posebne nege deteta, za decu različitog reda rođenja, mogu istovremeno koristiti oba roditelja.
Naknadu zarade, odnosno naknadu plate za vreme odsustva sa rada radi nege deteta i odsustva sa rada radi posebne nege deteta, za decu različitog reda rođenja, mogu istovremeno koristiti oba roditelja.
Naknadu zarade, odnosno naknadu plate za vreme porodiljskog odsustva i odsustva sa rada radi nege deteta, za decu različitog reda rođenja, ne mogu istovremeno koristiti oba roditelja.
Ministar nadležan za finansijsku podršku porodici sa decom propisuje bliže uslove odsustva sa rada ili rada sa polovinom punog radnog vremena roditelja, odnosno usvojitelja, hranitelja ili staratelja deteta mlađeg od pet godina kome je potrebna posebna nega i nezaposlenog lica korisnika prava na novčanu naknadu po osnovu nezaposlenosti za vreme posebne nege deteta.
Izuzetno, nadležna komisija Republičkog fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje može davati mišljenje o stepenu smetnji u psihofizičkom razvoju i invaliditetu deteta i u postupcima ostvarivanja prava na novčanu naknadu po osnovu nezaposlenosti za vreme posebne nege deteta, koji se ostvaruju u skladu sa propisima o zapošljavanju i osiguranju za slučaj nezaposlenosti, a troškove njenog rada snosi Nacionalna služba za zapošljavanje.
Ustavni sud Republike Srbije utvrdio je da su neustavne odredbe člana 12, stav 7 Zakona o finansijskoj podršci porodicama sa decom, koje su ostvarivanje prava na naknadu zarade, odnosno plate za vreme odsustva zbog posebne nege o detetu uslovile neprimanjem dodatka za pomoć i negu detetu sa invaliditetom, pa su one stavljene van snage i ne primenjuju se.
Pravo na roditeljski dodatak propisano je Zakonom o finansijskoj podršci porodici sa decom. Ovim pravom predviđa se da roditeljski dodatak ostvaruje majka za svoje prvo, drugo, treće i četvrto dete pod uslovom da je državljanin Republike Srbije i da ima prebivalište u Srbiji. Pravo na roditeljski dodatak ostvaruje majka koja neposredno brine o detetu za koje je podnela zahtev, čija deca prethodnog reda rođenja nisu smeštena u ustanovu socijalne zaštite, hraniteljsku porodicu ili data na usvojenje i koja nije lišena roditeljskog prava u odnosu na decu prethodnog reda rođenja, o čemu uverenje izdaje nadležni organ starateljstva .
Pravo na dečiji dodatak ostvaruje jedan od roditelja, za prvo, drugo, treće i četvrto dete, koji neposredno brine o detetu, pod uslovom da je državljanin Republike Srbije i da ima prebivalište u Srbiji. Ovo pravo pod jednakim uslovima mogu ostvariti i hranitelj i staratelj deteta, za najviše četvoro dece, računajući i sopstvenu decu. Dečiji dodatak pripada detetu do navršenih 20 godina života, ako ima svojstvo učenika osnovne škole, odnosno svojstvo redovnog učenika srednje škole, odnosno verske škole crkava i verskih zajednica upisanih u Registar crkava i verskih zajednica u skladu sa zakonom kojim se uređuju crkve i verske zajednice do završetka srednjoškolskog obrazovanja, a najduže do navršenih 20 godina života.
Dečiji dodatak pripada i detetu koje iz opravdanih razloga ne započne školovanje u osnovnoj ili srednjoj školi, odnosno verskoj školi crkava i verskih zajednica upisanih u Registar crkava i verskih zajednica u skladu sa zakonom kojim se uređuju crkve i verske zajednice, odnosno koje započne školovanje kasnije ili prekine školovanje u svojstvu redovnog učenika u srednjoj školi, odnosno verskoj školi crkava i verskih zajednica upisanih u Registar crkava i verskih zajednica u skladu sa zakonom kojim se uređuju crkve i verske zajednice i to za sve vreme trajanja sprečenosti, do završetka srednjoškolskog obrazovanja a najduže do 21 godine života.
Izuzetno dečiji dodatak pripada i posle navršenih 20 godina života za dete sa smetnjama u razvoju i dete sa invaliditetom za koje je doneto mišljenje interresorne komisije, koja je obrazovana u skladu sa propisima iz oblasti prosvete za koje je donet akt o razvrstavanju sve dok je obuhvaćeno vaspitno obrazovnim programom i programom osposobljavanja za rad, a za dete nad kojim je produženo roditeljsko pravo najduže do 26 godine.
Naknada troškova boravka u predškolskoj ustanovi za decu sa smetnjama u razvoju je mera zaštite ove kategorije dece kao posebno osetljive populacije. Deca predškolskog uzrasta sa smetnjama u razvoju i deca sa invaliditetom imaju pravo na naknadu troškova boravka u predškolskoj ustanovi koja ima rešenje ministarstva nadležnog za poslove prosvete o verifikaciji, u visini učešća korisnika u ceni usluge koja se propisuje odlukom jedinice lokalne samouprave. Pravo naknadu troškova boravka u predškolskoj ustanovi ne može se ostvariti ukoliko je za to dete ostvareno pravo na naknadu zarade za vreme odsustva sa rada radi posebne nege deteta.
Popust na struju i ostale račune
Porodice u kojima živi osoba sa invaliditetom u pojedinim gradovima i opštinama imaju pravo na umanjenje računa za grejanje, za kablovsku televiziju, za odnošenje smeća, za vodu. Takva praksa je ranijih godina postojala i u Bečeju, a u većini opštinskih preduzeća u Bečeju prilikom postavljanja tog pitanja dobijen je nejasan odgovor o tome da li porodice u kojima živi punoletna ili maloletna osoba sa invaliditetom imaju pravo na popust prilikom plaćanja računa.
Osobe sa invaliditetom imaju pravo na popust na plaćanje troškova električne energije.
Radi ostvarenja popusta, mesnoj zajednici kojoj pripada osoba sa invaliditetom i/ili Centru za socijalni rad treba dostaviti fotokopiju Rešenja o ostvarenom pravu na tuđu negu i pomoć i poslednji ček, očitanu ličnu kartu osobe sa invaliditetom, poslednji račun za struju.
Ukoliko je osoba sa invaliditetom maloletnik i ima pravo na dečji dodatak, njegov roditelj/staratelj u mesnu zajednicu kojoj pripada dostavlja poslednji račun za struju (dokaz da je plaćen), rešenje o dečjem dodatku i očitanu ličnu kartu.
Domske usluge, usluge smeštaja, predah smeštaj
Postoji pravilnik koji detaljno definiše zajedničke minimalne strukturalne standarde za domski i predah smeštaj, usluge domskog smeštaja za decu i mlade.
Usluga predah smeštaja, recimo, koja ne postoji u Bečeju, pruža se najduže 45 dana u toku kalendarske godine, s tim što može trajati najduže 20 dana u kontinuitetu, deci i mladima sa smetnjama u razvoju uzrasta od 5 do 26 godina života sa intelektualnim teškoćama i autizmom; sa višestrukim smetnjama u razvoju; sa senzornim invaliditetom; sa fizičkim invaliditetom.
Svrha predah smeštaja je kratkoročni i povremeni smeštaj deteta sa smetnjama u razvoju, koji se obezbeđuje kao dnevni, vikend ili višednevni smeštaj, čime se pruža podrška kako detetu, tako i porodici deteta, u održavanju i poboljšanju kvaliteta njihovog života s ciljem ostanka deteta u porodici.
Predah smeštajem obezbeđuje se kratkoročna i povremena nega deci i mladima sa smetnjama u razvoju, unapređuju se i razvijaju veštine samostalnog života, stvaraju mogućnosti za uključivanje u zajednicu, kao i za razvijanje, očuvanje i unapređenje snaga porodice.
Pomoć u kući
Po propisima usluge pomoći u kući dostupne su deci, odraslima i starijima, koji imaju ograničenja fizičkih i psihičkih sposobnosti usled kojih nisu u stanju da nezavisno žive u svojim domovima bez redovne pomoći u aktivnostima dnevnog života, nege i nadzora, pri čemu je porodična podrška nedovoljna ili nije raspoloživa.
Realizacijom aktivnosti usluge pomoć u kući obezbeđuje se odgovarajuća nega i pomoć koja, u skladu sa procenom potreba korisnika, može obuhvatati: pomoć u obezbeđivanju ishrane, koja uključuje po potrebi: nabavku namirnica, obezbeđivanje gotovih obroka, priprema lakih obroka, priprema osvežavajućih napitaka, pomoć pri hranjenju; pomoć u održavanju lične higijene i higijene stana, uključujući po potrebi: pomoć pri oblačenju i svlačenju, obavljanju fizioloških potreba, umivanju, kupanju, pranju kose, češljanju, brijanju, sečenju noktiju, pranju i održavanju posteljine, odeće i obuće, održavanju čistoće prostorija, sudova i uređaja u domaćinstvu; pomoć u zagrevanju prostorija, uključujući po potrebi: loženje vatre, čišćenje peći, pomoć u nabavci ogreva; pomoć u zadovoljavanju socijalnih, kulturno-zabavnih, i drugih potreba, uključujući: pomoć pri kretanju unutar i van kuće, nabavku novina i knjiga, iniciranje socijalnih kontakta i uključivanje korisnika u prigodne kulturne aktivnosti u jedinici lokalne samouprave, staranje o plaćanju računa za električnu energiju, telefon, komunalije i sl.; posredovanje u obezbeđivanju različitih vrsta usluga, uključujući po potrebi: posredovanje u popravci vodovodnih, električnih i drugih instalacija, stolarije, uređaja za domaćinstvo, krečenje stana i druge usluge; nabavku i nadgledanje uzimanja lekova i primenu saveta propisanih od strane kvalifikovanih medicinskih stručnjaka i odvođenje na lekarske preglede; saniranje i negu manjih povreda; kontrolu vitalnih funkcija (krvni pritisak, telesna temperatura, nivo šećera u krvi, unošenje i izbacivanje tečnosti i sl.); programske aktivnosti ličnog pratioca deteta, u skladu sa odredbama ovog pravilnika.
Aktivnosti u okviru usluge pomoć u kući realizuje negovateljica- domaćica, sa završenom obukom po akreditovanom programu za pružanje usluge pomoć u kući. Negovateljica u direktnom radu sa korisnikom realizuje aktivnosti, po vrsti i u trajanju u skladu sa individualnim planom usluge.
Usluga pomoć u kući kao takva postoji u Bečeju, obavlja je licencirana firma „Naša čuvarkuća“ kojoj je taj posao dodelila lokalna samouprava koja finansira, odnosno sufinansira ovu uslugu.
Mogućnost korišćenja takve usluge nije ponuđena roditeljima dece sa invaliditetom u Bečeju (po tvrdnjama osmoro ispitanika).
Usluge stanovanja uz podršku i personalne asistencije
Usluga stanovanja uz podršku, po propisima, dugotrajno je dostupna osobama sa fizičkim invaliditetom, intelektualnim ili mentalnim teškoćama, sa navršenih 15 godina.
Svrha usluge stanovanja uz podršku za osobe sa fizičkim invaliditetom, intelektualnim ili mentalnim teškoćama, jeste pomoć i podrška u sticanju što većeg stepena samostalnosti koji im omogućava kvalitetniji nezavisan život u zajednici. Aktivnosti usmerene ka razvijanju i očuvanju potencijala korisnika, odnosno pripremi korisnika za održiv nezavisan život, realizuju se u skladu sa svrhom usluge, karakteristikama korisničke grupe, kapacitetima korisnika, individualnim planom, a u skladu sa procenom potreba korisnika mogu obuhvatiti: podršku uspostavljanju i održavanju pozitivnih odnosa sa licima u okruženju; organizovanje radno-okupacionih i edukativnih aktivnosti koje podstiču sticanje novih znanja i veština; ovladavanje praktičnim veštinama, koje se koriste u svakodnevnom životu, posebno onim veštinama koje se odnose na pripremu ishrane, održavanje lične higijene i higijene stanovanja, vođenja domaćinstva, poznavanja i korišćenja resursa zajednice; podršku u razvoju samostalnosti u donošenju odluka i preuzimanja odgovornosti; pomoć prilikom održavanja stanova i staranja o ličnim stvarima itd.
Minimalna struktura stambene jedinice obezbeđuje nesmetano obavljanje osnovnih životnih funkcija: spavanje, obedovanje, dnevni boravak i održavanje higijene korisnika. U stambenoj jedinici može biti smešteno najviše šest korisnika. U jednoj sobi smeštena su najviše dva korisnika. Pružalac usluge ima jednog stručnog radnika, odgovornog za organizaciju i koordinaciju rada i pružanja usluge za najmanje tri stambene jedinice. Svaki korisnik ima zaduženog stručnog radnika – savetnika za osamostaljivanje.
Usluge personalne asistencije dostupne su punoletnim licima sa invaliditetom sa procenjenim I ili II stepenom podrške, koja ostvaruju pravo na uvećani dodatak za tuđu negu i pomoć, imaju sposobnosti za samostalno donošenje odluka, radno su angažovana ili aktivno uključena u rad različitih udruženja građana, sportskih društava, političkih partija i drugih oblika društvenog angažmana, odnosno uključene su u redovni ili individualni obrazovni program.
Svrha usluge personalne asistencije je pružanje odgovarajuće individualne praktične podrške koja je korisniku neophodna za zadovoljavanje ličnih potreba i uključivanje u obrazovne, radne i društvene aktivnosti u zajednici, radi uspostavljanja što većeg nivoa samostalnosti.
Personalni asistent ne može biti član porodičnog domaćinstva u kome živi korisnik, srodnik u pravoj liniji kao ni rođeni brat i sestra, odnosno brat i sestra po ocu ili majci korisnika.
Personalni asistent angažovan je u radu sa jednim korisnikom, najmanje 20 a najviše 40 sati nedeljno, prema procenjenim potrebama i kapacitetima korisnika, a u skladu sa odredbama o radnom vremenu iz zakona kojim su uređeni radni odnosi.
Pružalac usluge, korisnik usluge i personalni asistent mogu da se dogovore o preraspodeli radnog vremena personalnog asistenta, prema individualnim potrebama korisnika, a u skladu sa zakonom kojim su uređeni radni odnosi.
Pravo na pomoć za osposobljavanje za rad
Pravo na pomoć za osposobljavanje za rad obuhvata podršku u obrazovanju i osposobljavanju za rad i priznaje se deci i mladima sa smetnjama u razvoju i odraslim osobama sa invaliditetom koje se, prema psihofizičkim sposobnostima i godinama života, mogu osposobiti za određeni rad a to pravo ne mogu da ostvare po drugom pravnom osnovu.
Procena potrebe za dodatnom podrškom u obrazovanju vrši se u skladu s propisima kojima se uređuju osnovi sistema obrazovanja i vaspitanja, a procena mogućnosti osposobljavanja za rad utvrđuje se po propisima kojima se uređuje profesionalna rehabilitacija i zapošljavanje osoba sa invaliditetom.
Pravo na pomoć za osposobljavanje za rad ostvaruje se u vidu troškova osposobljavanja za rad, troškova smeštaja u dom učenika, odnosno studenata ili internat, kao i u vidu naknade troškova prevoza.
Troškovi osposobljavanja za rad isplaćuju se preduzeću za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje osoba sa invaliditetom, odnosno drugoj organizaciji u kojoj se lice osposobljava, a isplata se vrši na osnovu ugovora koji zaključuje centar za socijalni rad sa tim preduzećem, odnosno organizacijom po pribavljenom mišljenju ministarstva nadležnog za socijalnu zaštitu. Smeštaj u dom učenika, odnosno studenata ili internat vrši se na osnovu ugovora koji zaključuje centar za socijalni rad sa odgovarajućom ustanovom, po pribavljenom mišljenju ministarstva nadležnog za socijalnu zaštitu.
Lice upućeno na osposobljavanje za rad kojem je neophodan prevoz od mesta stanovanja do mesta osposobljavanja za rad ima pravo na naknadu troškova prevoza u visini troškova najniže cene javnog saobraćaja.
Pravo na naknadu troškova prevoza
Pravo na naknadu troškova prevoza obezbeđuje se obavezno osiguranim licima i članovima njihovih porodica, kao i pratiocu u slučaju potrebe.
Naknada troškova prevoza pripada: osiguranom licu kada je od izabranog lekara, zdravstvene ustanove ili nadležne lekarske komisije upućen ili pozvan u drugo mesto u vezi sa ostvarivanjem zdravstvene zaštite ili radi ocene privremene sprečenosti za rad, osiguranom licu i pratiocu osiguranog lica kada su upućeni u zdravstvenu ustanovu koja se nalazi van područja matične filijale i udaljena je najmanje 50 kilometara od prebivališta osiguranog lica, osiguranom licu, upućenom na hemodijalizu, odnosno detetu do 18 godina starosti i starijem licu s teškim mentalnim ili telesnim invaliditetom upućenom na svakodnevno lečenje i rehabilitaciju u zdravstvenu ustanovu van mesta prebivališta ali na teritoriji matične filijale zdravstvenog osiguranja.
Ostvarivanje prava na pomagala
Osiguranim licima se obezbeđuju medicinsko-tehnička pomagala koja služe za funkcionalnu i estetsku zamenu izgubljenih delova tela, odnosno za omogućavanje oslonca, sprečavanje deformiteta tela, korigovanje postojećih deformiteta i olakšavanje vršenje osnovnih životnih funkcija.
Osiguranim licima se obezbeđuju medicinsko- tehnička pomagala potrebna za lečenje i rehabilitaciju koja omogućavaju poboljšavanje osnovnih životnih funkcija, omogućavaju samostalan život, omogućavaju savladavanje prepreka u sredini.
Republički zavod propisuje opštim aktom vrste medicinsko- tehničkih pomagala, indikacije za njihovo korišćenje, standarde materijala od kojih se izrađuju, rokove trajanja, način nabavke, održavanja, zanavljanja, način i postupak ostvarivanja prava na medicinsko- tehnička pomagala.
Osiguranicima se iz sredstava zdravstvenog osiguranja obezbeđuje 100% pokrivenost za plaćanje usluge zdravstvene zaštite vezane za preglede i lečenje multiple skleroze, progresivnih neuromišićnih oboljenja, cerebralne paralize, paraplegije i tetraplegije, kao i za nabavku medicinsko-tehničkih pomagala, implantata i medicinskih sredstava vezanih za lečenje pomenutih bolesti i povreda.
Osiguranici – ratni vojni invalidi, civilni invalidi rata, slepe osobe, trajno nepokretne osobe i osobe koje su uživaoci naknade za tuđu pomoć i negu drugog lica ostvaruju zdravstvenu zaštitu u punom iznosu, bez plaćanja ikakve participacije.
Pravilnikom o medicinsko-tehničkim pomagalima koja se obezbeđuju iz sredstava obaveznog zdravstvenog osiguranja Republičkog zavoda za zdravstveno osiguranje utvrđuje se vrsta, odnosno klasa i kategorija medicinsko-tehničkog pomagala, indikacije, trajanje i obnavljanje, kao i uslovi i način ostvarivanja prava na pomagala koja osiguranim licima obezbeđuje Republički fond za zdravstveno osiguranje iz sredstava obaveznog zdravstvenog osiguranja.
Osigurano lice ostvaruje pravo na pomagala koja su utvrđena Listom pomagala na osnovu indikacije utvrđene za svako pojedino pomagalo, u skladu sa ovim pravilnikom i medicinske dokumentacije kojom se dokazuju te indikacije. Pomagala iz Liste pomagala propisuje izabrani lekar, odnosno doktor medicine specijalista odgovarajuće grane medicine.
Izabrani lekar, odnosno specijalista odgovarajuće specijalnosti propisuje pomagala iz Liste pomagala na osnovu pregleda, utvrđenog zdravstvenog stanja i indikacija, odnosno na osnovu otpusne liste, mišljenja specijaliste odgovarajuće specijalnosti, odnosno na osnovu druge medicinske dokumentacije kojom se dokazuju indikacije. Medicinska dokumentacija ne može biti starija od 12 meseci.
Izabrani lekar, odnosno specijalista odgovarajuće specijalnosti propisuje pomagalo sa Liste pomagala na Obrascu OPP kojim se utvrđuje propisivanje, održavanje i remont pomagala. Obrazac OPP važi 90 dana od dana izdavanja od strane specijaliste odgovarajuće specijalnosti, odnosno izabranog lekara.
Za pomagala za koje je u Listi pomagala propisano da je za ostvarivanje prava na pomagalo neophodna ocena o opravdanosti propisivanja pomagala, osigurano lice dostavlja Obrazac OPP lekarskoj komisiji filijale Republičkog fonda prema sedištu zdravstvene ustanove u kojoj osigurano lice ima izabranog lekara, na osnovu koga lekarska komisija daje ocenu o opravdanosti propisivanja pomagala.
Za pomagalo za koje je Listom pomagala utvrđeno da je neophodna provera funkcionalnosti pomagala, u oceni lekarske komisije kojom se osiguranom licu odobrava pomagalo sadržano je i obaveštenje za osigurano lice da se, u roku od 30 dana od dana preuzimanja pomagala, ponovo javi specijalisti odgovarajuće specijalnosti koji je propisao pomagalo radi provere funkcionalnosti isporučenog pomagala.
Ocena lekarske komisije daje se na obrascu ocene prvostepene lekarske komisije. Pre donošenja ocene o opravdanosti propisivanja pomagala lekarska komisija može da zahteva stručno mišljenje komisija koje obrazuje Republički fond, u skladu sa Listom pomagala. Ispunjenost uslova za ostvarivanje prava na pomagalo utvrđuje filijala Republičkog fonda koja je utvrdila svojstvo osiguranog lica overavanjem Obrasca OPP, koji dostavlja osigurano lice.
Za pomagalo za koje nije u Listi pomagala propisan postupak davanja ocene lekarske komisije o opravdanosti propisivanja pomagala, pravo na pomagalo osiguranom licu utvrđuje matična filijala overavanjem Obrasca OPP ako je za pomagalo propisana overa matične filijale u Listi pomagala.
Ispunjenost uslova za ostvarivanje prava na pomagalo sa Liste pomagala za koje je propisana obaveza vraćanja pomagala utvrđuje matična filijala overavanjem Obrasca OPP uz pismenu izjavu da će to pomagalo biti vraćeno matičnoj filijali u roku od 30 dana po prestanku potrebe za korišćenjem pomagala ili po isteku utvrđenog roka trajanja za pomagalo.
Za osigurana lica kod kojih je zdravstveno stanje takvo da se ne može očekivati bilo kakva promena zdravstvenog stanja – trajna stanja (urođeni nedostatak ekstremiteta, urođeni deformiteti, stanje posle amputacije ekstremiteta, kvadriplegija, paraplegija, cerebralna paraliza i sl.), pomagala određena u Listi pomagala se prvi put propisuju na način propisan članom 11. pravilnika, a svaki naredni put propisivanje se obavlja bez ocene lekarske komisije, ako je prilikom prvog propisivanja ocena lekarske komisije bila uslov za odobrenje tog pomagala.
Osigurano lice u skladu sa pravilnikom ostvaruje pravo na pomagala, delove pomagala, održavanje pomagala i obnavljanje pomagala kod pravnih i fizičkih lica – proizvođača pomagala, odnosno drugih pravnih i fizičkih lica koja imaju dozvolu za obavljanje prometa medicinskih sredstava, odnosno u apotekama, sa kojima Republički fond ima zaključen ugovor, a za stomatološke nadoknade u zdravstvenim ustanovama iz Plana mreže zdravstvenih ustanova.
Ukoliko osigurano lice smatra da isporučeno pomagalo ili deo pomagala ima određene nedostatke može se obratiti matičnoj filijali sa zahtevom za otklanjanje nedostataka u roku od 15 dana od dana isporuke, odnosno od dana potvrđene provere funkcionalnosti. O zahtevu odlučuje komisija koju formira direktor matične filijale.
Osigurano lice ima pravo na održavanje pomagala i dela pomagala i to za pomagala za koja je u Listi pomagala i Šifrarniku pomagala propisano da se mogu servisirati, popraviti, zameniti i remontovati.
Za sva pomagala iz Liste pomagala Republički fond određuje najviši iznos naknade koja se obezbeđuje iz sredstava obaveznog zdravstvenog osiguranja.
Osigurano lice ima pravo na doplatu za pomagalo iste vrste većeg standarda od standarda koji je propisan pravilnikom. Osigurano lice doplatu obezbeđuje iz sopstvenih sredstava, odnosno sredstava dobrovoljnog zdravstvenog osiguranja.
Pomagala sa Liste pomagala koja osiguranim licima obezbeđuje Republički fond (sa ili bez participacije), jesu: protetička sredstva (proteze); ortotička sredstva (ortoze); posebne vrste pomagala i sanitarne sprave; očna pomagala; slušna pomagala; pomagala za omogućavanje glasa i govora; stomatološke nadoknade.
Poreske i carinske olakšice
Kada je u pitanju oslobađanje od plaćanja uvoznih dažbina, zakonom i uredbom iz te oblasti propisano je da su oslobođeni od plaćanja uvoznih dažbina osobe sa invaliditetom, odnosno organizacije osoba sa invaliditetom (na predmete namenjene za obrazovanje, zapošljavanje ili poboljšanje društvenog položaja osoba sa invaliditetom, putničke automobile i druga motorna vozila konstruisana prvenstveno za prevoz lica posebno izrađena ili prilagođena za upotrebu od strane osoba sa invaliditetom, kao i na rezervne delove, komponente ili dodatke koji su posebno napravljeni za te proizvode).
Osobe sa invaliditetom mogu uvoziti motorna vozila (i ona koja nisu specijalno konstruisana za osobe sa invaliditetom) u skladu sa nekim od sporazuma o slobodnoj trgovini koje je potpisala Srbija sa drugim zemljama, a za koja vozila je tim sporazumima propisana niža stopa carine ili stopa carine 0%. Ukoliko se vozilo uvozi po tom osnovu uvoznik radi pravilne primene odredaba sporazuma o slobodnoj trgovini podnosi carinskom organu odgovarajuću dokumentaciju koju izdaju nadležni organi, odnosno organizacije zemlje izvoza (sertifikat EUR1, odnosno izjava na fakturi koja se prilaže ukoliko je reč o vozilima do vrednosti do 6.000 evra). Porez na dodatu vrednost i u tom slučaju plaća se po stopi od 20%.
Odgovarajući carinski postupak sprovodi kod nadležne carinarnice, što podrazumeva podnošenje zahteva, u formi carinske deklaracije (Jedinstvena carinska isprava), pri čemu carinarnica u okviru svoje nadležnosti, a na osnovu podnete dokumentacije i uvidom u činjenično stanje, ceni okolnosti svakog konkretnog slučaja i isti sprovodi
Vozilo koje je ranije uvezeno ne može naknadno biti oslobođeno plaćanja carine i PDV-a, već se moraju prvo pribaviti sve potvrde o olakšicama i oslobađanju, pa tek onda ući u proces uvoza automobila.
Pravo na refundaciju PDV-a plaćenog prilikom uvoza automobila imaju osobe sa telesnim oštećenjem od 100% po jednom osnovu; roditelji i staratelji deteta sa telesnim oštećenjem od 100% o kome roditelj, odnosno staratelj neposredno brine; vojni invalidi i civilni invalidi rata sa 100% telesnog oštećenja;
PDV mora da se plati, ali se naknadno traži povraćaj novca.
Nadležno je Ministarstvo za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja, kome je potrebno dostaviti: zahtev na propisanom obrascu; potvrdu PIO o stepenu telesnog oštećenja osobe sa invaliditetom, odnosno pravosnažno rešenje nadležnog organa o priznanju svojstva ratnog vojnog invalida ili civilnog invalida rata – o stepenu telesnog oštećenja; primerak potvrde overen od carine da je PDV plaćen; Jedinstvenu carinsku deklaraciju (JCI) overenu od nadležne carine; fotokopiju lične karte; obrazac o obračunu carinskog duga.
Ako zahtev za refundaciju PDV-a podnosi roditelj ili staratelj deteta sa telesnim oštećenjem 100% po jednom osnovu, uz zahtev se podnosi i uverenje nadležnog organa starateljstva da se roditelj, odnosno staratelj, neposredno brine o detetu, odnosno da je dete u otvorenoj zaštiti.
Ako u dokumentaciji dobijenoj od carine piše da niste oslobođeni plaćanja carine, odnosno da ste carinu platili – Ministarstvo za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja neće vam refundirati porez. Iz ovog proizilazi da se samo osobama sa invaliditetom koje su oslobođene od plaćanja uvoznih dažbina prilikom uvoza motornog vozila može priznati pravo na refundaciju poreza na dodatu vrednost, odnosno da će biti odbijen zahtev osoba koja te obaveze nisu oslobođena.
Ministarstvo refundira sredstva PDV-a obračunatog na vrednost motornog vozila u dinarskoj protivvrednosti u maksimalnom iznosu od 10.000 evra, i isto pravo se može ponovo koristiti nakon isteka tri godine os dana izvršene refundacije sredstava. Informacije o proceduri na https://www.minrzs.gov.rs/pravo-na-povracaj-pdv.html.
Parking karte za vozila osoba sa invaliditetom
Izdavanje parking karte za vozila osoba sa invaliditetom je u nadležnosti lokalnih samouprava, u Bečeju parking kartu kojom je omogućeno besplatno parkiranje na mestima koja su obeležena za vozila osoba sa invaliditetom, ali (prećutno) i na svim ostalim parking mestima u Bečeju, izdaje Javno preduzeće Komunalac.
Parking kartom u drugim gradovima i opštinama u Srbiji dozvoljeno je parkiranje isključivo na parking mestima koja su obeležena kao parking mesta za vozila osoba sa invaliditetom.
Komunalcu je za izdavanje parking karte (jednom godišnje se zahteva) potrebno predati: fotokopiju Rešenja o ostvarenom pravu na tuđu negu i pomoć, fotografiju veličine 3,5 x 3cm; saobraćajnu dozvolu; ličnu kartu.
Povlašćena vožnja
Osobe sa invaliditetom šest puta godišnje imaju pravo na povlašćenu vožnju u međugradskom saobraćaju sa svojim pratiocem. Povlastice se odnose na slepa lica; lica obolela od distrofije i srodnih mišićnih i neuromišićnih bolesti; lica obolela od plegija; lica obolela od cerebralne i dečije paralize i multipleks skleroze, kao i pratioci ovih lica.
Navedene kategorije građana imaju pravo na povlastice u unutrašnjem putničkom saobraćaju pod uslovom da imaju prebivalište u Srbiji.
U unutrašnjem putničkom saobraćaju slepo lice i lice obolelo od distrofije i srodnih mišićnih i neuromišićnih bolesti, plegija, cerebralna i dečija paralize i multipleks skleroze ima u toku jedne kalendarske godine pravo na šest putovanja sa povlasticom u iznosu 75% od redovne cene za putovanje železničkim, drumskim i pomorskim, odnosno rečnim saobraćajem; 50% od redovne cene prevoza za putovanje vazdušnim saobraćajem.
Jednim putovanjem u unutrašnjem putničkom saobraćaju smatra se odlazak iz polaznog u odredišno mesto (vožnja u odlasku) i povratak iz odredišnog u polazno mesto (vožnja u povratku).
Pratilac ima pravo na besplatnu vožnju u železničkom, drumskom i pomorskom, odnosno rečnom saobraćaju i na povlasticu od 50% od redovne cene vožnje u vazdušnom saobraćaju, u slučajevima kad prati invalidno lice, putuje po to lice ili se vraća posle praćenja takvog lica.
Osoba sa invaliditetom i njegov pratilac imaju pravo na povlastice za prevoz u bilo kom razredu, odnosno klasi, u vozu (poslovni, ekspresni, brzi i putnički), odnosno na brodu, kao i za ekonomsku klasu u avionu.
Pravo na povlasticu osoba sa invaliditetom ostvaruje na osnovu knjižice za povlašćenu vožnju.
Knjižicu za povlašćenu vožnju izdaje nadležno udruženje po vrsti invaliditeta: Savez slepih i slabovidih Srbije za slepa lica, Savez distrofičara Srbije za lica obolela od distrofije i srodnih mišićnih i neuromišićnih bolesti, Savez paraplegičara i kvadriplegičara Srbije za lica sa paraplegijom i kvadriplegijom, Savez za cerebralnu i dečju paralizu za lica obolela od cerebralne i dečije paralize, Društvo multipleks skleroze Srbije za lice obolelo od multipleks skleroze.
Knjižica se najčešće overava jednom godišnje.
Potrebna dokumentacija za knjižicu: zahtev; dve fotografije, fotokopija Rešenja o ostvarenom pravu na tuđu negu i pomoć; nalaz sa odgovarajućom dijagnozom; očitana lična karta podnosioca zahteva.
Svaki prevoznik u unutrašnjem saobraćaju je dužan da pruži uslugu povlašćenog prevoza osobi sa invaliditetom i pratiocu koji imaju potrebnu dokumentaciju za ovu namenu.
Zakon o javnim putevima uređuje oslobađanje plaćanja posebne naknade za upotrebu javnih puteva (plaćanja putarine). Zahtev za izdavanje dozvola u elektronskoj formi zainteresovani mogu da preuzmu sa sajta JP Putevi Srbije. (Izvori propisa: minrzs.gov.rs, noois.rs)
V.F., P.D., K.D.F. (Ilustracije: B.M, pixabay.com)
Informator UG „PromenaDa“ „Informisanošću do ostvarenja prava dece i odraslih sa invaliditetom na teritoriji opštine Bečej” podržala je opština Bečej na konkursu za finansiranje programa udruženja u oblasti socijalne zaštite za 2021. godinu.
Stavovi izneti u podržanom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
