(Foto: B.M)Osobe sa invaliditetom terminološki nisu pomenute u strateškim dokumentima opštine Bečej kao što su Plan javnog zdravlja opštine Bečej od 2019. do 2026. godine, Program za unapređenje položaja mladih u opštini Bečej od 2024. do 2026. godine, Plan razvoja kulture opštine Bečej od 2024. do 2026. godine, Akcioni plan opštine Bečej za unapređenje položaja žena i rodne ravnopravnosti od 2023. do 2025. godine.
Osobe sa invaliditetom pominju se u dva lokalna strateška dokumenta, u Lokalnom planu akcije za decu od 2021. do 2024. godine i u Planu razvoja opštine Bečej od 2024. do 2030. godine.
Plan razvoja opštine Bečej
U Planu razvoja opštine koji je usvojen u maju 2024. godine predviđeno je da će do 2030. godine biti obezbeđen jednak pristup svim nivoima obrazovanja i stručnom osposobljavanju za ranjive grupe, uključujući i osobe sa invaliditetom.
Planira se da će se do 2030. godine „postići puna i produktivna zaposlenost i dostojanstven rad za sve žene i muškarce, uključujući i mlade ljude i osobe sa invaliditetom, kao i jednaka plata za rad jednake vrednosti“.
Navodi se da će do 2030. biti „osnažena“ i „promovisana“ socijalna, ekonomska i politička inkluziju svih, bez obzira na starost, pol, invaliditet, rasu, etničku pripadnost, poreklo, religiju ili ekonomski i neki drugi status.
Do 2030. treba izgraditi i poboljšati obrazovne ustanove koje su prilagođene deci, osobama sa invaliditetom i pripadnicima različitog pola, kao i obezbediti bezbedno, nenasilno, inkluzivno i delotvorno okruženje za učenje za sve, piše u planu.
Što se tiče razvoja infrastrukture u oblasti socijalne zaštite, u planu se navodi infrastrukturno uređenje objekata namenjenih pružanju usluga socijalne zaštite.
Pod infrastrukturnim uređenjem podrazumeva se održavanje, sanacija, adaptacija, rekonstrukcija i opremanje navedenih objekata i da će prilikom sprovođenja mere poseban akcenat bit stavljen na prilagođavanje infrastrukture osobama sa invaliditetom.
Planirane su i nove usluge socijalne zaštite, ali među njima nijedna nije namenjena osobama sa invaliditetom.
U toj oblasti predviđena je izrada dokumenata za različite ciljne grupe, među njima i program za unapređenje položaja osoba sa invaliditetom na teritoriji opštine Bečej.
U oblasti zdravstvene zaštite, sporta i kulture planirano je infrastrukturno uređenje objekata – održavanje, sanacija, adaptacija, rekonstrukcija i opremanje objekata – a kaže se da će tom prilikom poseban akcenat biti stavljen na prilagođavanje infrastrukture osobama sa invaliditetom.
U planu je predviđeno i unapređenje „inkluzivne i održive urbanizacije“, a to, kako se navodi, znači da će biti omogućen „univerzalni pristup bezbednim, inkluzivnim i pristupačnim zelenim i javnim površinama, posebno za žene i decu, starija lica i osobe sa invaliditetom“.
(Ne)Ostvarenje Lokalnog plana akcije za decu
Deca sa invaliditetom i smetnjama u razvoju terminološki se pominju samo u Lokalnom planu akcije za decu.
Taj plan ističe krajem 2024. godine, a o izradi novog ne postoje pouzdani podaci. Predstavnici organizacija koja su dosad učestvovala u izradi tih planova kažu da ih niko nije zvao da učestvuju i izradi novog plana.
U još važećem dokumentu, između ostalog, predviđena je realizacija mera za povećanje obuhvata dece za uključivanje u obrazovno-vaspitni proces iz siromašnih porodica, porodica sa nižim obrazovnim statusom, ruralnih sredina, Roma, dece sa smetnjama u razvoju (afirmativna akcija, stipendiranje, dodatna pomoć u učenju, socijalno-pedagoška podrška, organizacija ili troškovi prevoza deteta, lični pratilac deteta ).
Javnost je poslednji put o realizaciji tog plana, s rokom trajanja od 2021. do 2024. godine obaveštena samo 2021. godine.
Od tada predviđeni godišnji izveštaji o ostvarenju plana nisu izrađeni/predstavljeni javnosti.
Nema podataka niti o tome koliko novca je lokalna samouprava uložila u realizaciju Lokalnog plana akcije za decu od 2021. do 2024. godine.
Na zvaničnom sajtu opštine može da se nađe akcioni plan za realizaciju Lokalnog plana akcije za decu za 2023, ali ne i za tekuću, 2024. godinu.
U akcionom planu za 2023. godinu jedan od strateških ciljeva je unapređenje položaja dece sa smetnjama u razvoju.
Predviđeno je ukupno 11 aktivnosti u toj oblasti, ali se ne navode iznosi za finansiranje aktivnosti.
Planirano je nastavljanje aktivnosti na senzibilisanju i informisanju građana, uključujući i decu, o potrebama, pravima i mogućnostima dece sa smetnjama u razvoju da učestvuju u životu zajednice (indikatori tih aktivnosti trebalo je da budu broj i vrsta realizovanih aktivnosti senzibilizacije i informisanja i broj registrovane dece sa smetnjama u razvoju, po uzrastu, polu, vrsti i težini smetnji, broj dece sa smetnjama u razvoju koja su korisnici prava i usluga socijalne zaštite, broj dece sa smetnjama u razvoju obuhvaćene obrazovanjem – inkluzivnim i specijalnim).
Trebalo je 2023. godine da bude i obučavanja stručnih kadrova i drugih lica angažovanih za rad sa decom sa smetnjama u razvoju, u svim javnim službama i organizacijama iz drugih sektora koje pružaju usluge, za rad sa decom sa smetnjama u razvoju (indikator trebalo je da bude broj obučenih stručnih kadrova i drugih lica angažovanih za rad sa decom sa smetnjama u razvoju, u svim javnim službama i organizacijama iz drugih sektora).
Predviđena aktivnost bila je i nastavak prilagođavanja komunalne infrastrukture i javnih ustanova u lokalnoj zajednici radi dostupnosti svih javnih servisa deci sa smetnjama u razvoju (indikator: broj javnih ustanova u lokalnoj zajednici dostupnih deci sa smetnjama u razvoju).
Trebalo je prošle godine razviti programe podrške primarnim, srodničkim i hraniteljskim porodicama u inkluziji dece sa smetnjama u razvoju u sve oblike života zajednice (indikatori: broj dece sa smetnjama u razvoju u porodičnom okruženju, broj programa podrške porodicama koji se staraju o deci sa smetnjama u razvoju).
Prošle godine planirano je pružanje podrške primarnim, srodničkim i hraniteljskim porodicama putem unapređenja usluga u zajednici, da se staraju o deci sa smetnjama u razvoju (indikatori: broj dece sa smetnjama u razvoju u porodičnom okruženju, broj i vrsta programa podrške porodicama u inkluziji dece sa smetnjama u razvoju i uključivanje u sve oblike života zajednice na lokalnom nivou, broj porodica sa detetom sa smetnjama u razvoju koje su korisnici programa podrške).
Jedna od aktivnosti trebalo je da bude i razvijanje usluga podrške u lokalnoj zajednici porodicama i deci koje bi pružale sadašnje ustanove za smeštaj dece i podrške za povratak deteta u primarnu, srodničku ili hraniteljsku porodicu: deinstitucionalizacija i smanjivanje broja dece sa smetnjama u razvoju u stacionarnim ustanovama (indikatori: broj i vrsta razvijenih usluga podrške u lokalnoj zajednici u transformisanim ustanovama, broj dece sa smetnjama u razvoju na smeštaju u stacionarnim ustanovama socijalne zaštite, broj dece sa smetnjama u razvoju koja su iz rezidencijalnog smeštaja vraćena/upućena u porodicu, primarnu, srodničku ili hraniteljsku).
Planirano je i unapređenje programa za promociju, pripremu i prodršku hraniteljima za specijalizovano hraniteljstvo (indikatori: broj dece sa smetnjama u razvoju u porodičnom okruženju, na smeštaju u drugoj porodici, broj hranitelja koji pružaju uslugu specijalizovanog hraniteljstva za decu sa smetnjama u razvoju).
Predviđeno je 2023. godine i razvijanje programa i mera zdravstvene zaštite i re/habilitacije dece sa smetnjama u razvoju (indikatori: broj specijalizovanih programa re/habilitacije dece sa smetnjama u razvoju, broj dece sa smetnjama u razvoju predškolskog uzrasta koja su uključena u programe re/habilitacije).
Plan je bio i da se nastavi edukacija stručnjaka u primarnoj zdravstvenoj zaštiti, pedijatara, patronažnih sestara, psihologa, defektologa i vaspitačica, za prevenciju, rano otkrivanje i rane intervencije dece sa smetnjama u razvoju i njihovih porodica (indikatori: broj dece sa smetnjama u razvoju predškolskog uzrasta koja su uključena u programe za prevenciju, rano otkrivanje i rehabilitaciju, broj dece koja se direktno iz porodilišta upućuju na institucionalni i porodični smeštaj, broj formiranih timova za podršku porodici sa novorođenčetom u riziku /sa smetnjama u razvoju).
Trebalo je prošle godine raditi i na razvijanju edukativnih programa za roditelje-saradnike i decu do tri godine starosti u procesu re/habilitacije deteta sa smetnjama u razvoju (indikatori: broj i vrsta edukativnih programa za roditelje-saradnike i dece do tri godine starosti u procesu re/habilitacije deteta sa smetnjama u razvoju, broj roditelja i dece do tri godine uključenih u edukativne programe u procesu re/habilitacije deteta sa smetnjama u razvoju).
Jedna od akcija trebalo je da bude razvijanje u praksi koncepta inkluzivnog obrazovanja dece sa smetnjama u razvoju na svim nivoima, od predškolskog do kraja srednjoškolskog obrazovanja (indikatori: broj dece sa smetnjama u razvoju koja su obuhvaćena inkluzivnim obrazovanjem, roj dece sa smetnjama u razvoju koja su obuhvaćena specijalnim obrazovanjem, broj dece sa smetnjama u razvoju koja nastavljaju školovanje posle završetka osnovnog obrazovanja, broj dece sa smetnjama u razvoju obuhvaćena predškolskim sistemom vaspitanja i obrazovanja).
Opštinski Savet za prava deteta
U cilju realizacije Lokalnog plana akcije za decu 2021. godine u opštini je formiran Savet za prava deteta, predsednica saveta je Dalila Dujaković, piše u poslovniku o radu saveta.
Savet je do novembra 2022. godine održao osam sednica, a od tada nema podataka o zasedanjima.
Zapisnik o poslednjoj, telefonskoj sednici saveta, potpisala je zamenica predsednice saveta Izabela Šormaz. Na toj sednici usvojen je izveštaj o ostvarenju Lokalnog plana akcije za decu 2021. godine.
Od tada, po dostupnim podacima, savet niti je zasedao, niti je narednih godina usvojio izveštaje o realizaciji plana akcije za decu.
Inače, prvi i drugi zapisnik sa zasedanja saveta potpisala je Dujaković, a ostale Šormaz, a od ukupno osam sednica sveta četiri je održano telefonskim putem.
Inače, od lokalnih izbora 2024. godine u opštini Bečej, za razliku od prethodnog perioda, ne postoji član opštinskog veća (opštinske vlade) koja se bavi pitanjima obrazovanja i, posredno, problemima kojima se deca suočavaju.
Nepostojeće osobe sa invaliditetom
U nacrtu Programa za unapređenje položaja mladih u opštini Bečej od 2024. do 2026. godine terminološki nisu pomenuti mladi sa invaliditetom.
Isti je slučaj i s nacrtom Plana razvoja kulture opštine Bečej od 2024. do 2026. godine, mada bi se kultura mogla „unaprediti“ i na taj način da osobama sa invaliditetom postanu pristupačne ustanove kulture u opštini, jer trenutno nijedan objekat kulture nije pristupačan ljudima koja koriste kolica.
U Planu javnog zdravlja opštine Bečej od 2019. do 2026. godine o čijem ostvarenju javnost ne zna ništa, osobe sa invaliditetom kao kategorija stanovništva koja ima donekle drugačije potrebe u zdravstvu nego populacija bez invaliditeta, takođe se ne pominju.
Tribina „Prepreke u ostvarivanju prava deteta u opštini Bečej“
U opštini Bečej je 21. novembra ove godine održana tribina „Prepreke u ostvarivanju prava deteta u opštini Bečej” u organizaciji Društva prijatelja dece.
Na skupu su govorili stručnjaci iz oblasti obrazovanja, kulture, zdravlja, iz tužilaštva i suda, socijalne zaštite, nevladinog sektora, medija, škola, kulture i predstavnik lokalne samouprave.
Tribini je prisustvovala veoma malobrojna publika, tek nekoliko ljudi.
I ovom prilikom govorilo se o neophodnosti multisektorske saradnje.
Rečeno je i da u opštini Bečej oko 10 odsto ukupnog broja dece živi u siromaštvu – u opštini stanuje oko 6.000 dece.
O jednoj od marginalizovanih grupa dece, o deci sa invaliditetom i smetnjama u razvoju, na tribini nije bilo mnogo reči, njih su pominjela psihološkinja Margarita Berček iz OŠ „Zdravko Gložanski“ i predstavnica Narodne biblioteke Marijana Đaković.
Rečeno je, između ostalog, da deca koja koriste kolica nisu u mogućnosti da prisustvuju programima u toj ustanovi, jer postoji arhitektonska barijera. Isti je slučaj i u ostalim ustanovama kulture u Bečeju.
Nije bilo odgovora na pitanja zašto ne postoje izveštaji o realizaciji Lokalnog plana akcije za decu, zašto ne postoji pre nekoliko godina obećana baza podataka o deci sa invaliditetom.
Glavna prepreka u vezi sa unapređenjem položaja dece u opštini su finansijska sredstva, rečeno je u nekoliko navrata.
Predsednica Društva prijatelja dece opštine Bečej Izabela Šormaz je u izjavi novinarima rekla da će jedan od inicijativa koje će sigurno u ime Društva prijatelja dece pokrenuti nakon tribine jeste donošenje novog lokalnog plana akcije za decu i pokretanje službe za prava deteta u opštini Bečej, jer, po njenim rečima, kao što postoji kancelarija za mlade i sektor za mlade sa ozbiljnim budžetskim okvirom, treba to da postoji i za decu na lokalnom nivou.
K.D.F. (4. deo serijala)
