Akcioni plan za unapređenje položaja žena – drugi deo: Među korisnicima Centra sa socijalni rad oko 3.000 žena

Akcioni plan opštine Bečej za unapređenje položaja žena i rodne ravnopravnosti čiji bi rok važenja trebalo da bude od 2018. do 2022. godine, očekuje se da bude usvojen, nakon javne rasprave, na sednici Skupštine opštine Bečej, verovatno u septembru mesecu.

U ovom, drugom tekstu o akcionom planu, čiji je cilj predstavljanje dokumenta, ali pre svega sadašnje situacije u Bečeju, između ostalog i očima anketiranih žena (100 ispitanica na teritoriji opštine), treba istaći da bez obrazovanih žena mnogo će biti dugačak put do ravnopravnosti žena i muškaraca.
Inače, po podacima iz akcionog plana, u Bečeju je 2015. godine 91,98 % dece pohađalo pripremni predškolski program, a 97,54% dece je bilo uključeno u osnovno obrazovanje. Stopa odustajanja od školovanja u osnovnom obrazovanju u Bečeju se povećala u periodu od 2011. do 2015. godine sa 0%, na 1,3%. Za kvalitet života u određenoj sredini veoma su važni dostupnost i kvalitet svih nivoa obrazovanja. Rashodi za obrazovanje po stanovniku/ici u Bečeju 2015. godine nisu bili visoki i iznosili su 17.347 dinara, što predstavlja povećanje u odnosu na 2011. godinu kada je ovaj iznos bio 14.827. dinara.

Priča o (ravnopravnoj) ženi

Džasinda Ardern (37) je prošle godine postala premijerka Novog Zelanda, a zaintrigirala je svetsku javnost svojim prvim intervjuom. Ona je, naime, rekla da se „kapitalizam pokazao kao izraziti promašaj u Novom Zelandu“. Potkrepila je to ponajviše činjenicom kako najsiromašniji žitelji Novog Zelanda žive u vrlo teškim životnim uslovima, što je očiti dokaz da je kapitalizam kao društveno uređenje neuspelo i „očito promašeno“.
„Plate ne prate inflaciju, troškovi stanovanja nadmašuju doseg i platežnu moć većine ljudi. Koja je svrha navodnog gospodarskog rasta kada na Novom Zelandu imamo najveću stopu, odnosno najveći broj beskućnika u razvijenom svijetu? Kako možete tvrditi da ste bili uspešni kada imate rast od otprilike 3 posto, ali imate najgore beskućništvo u razvijenom svetu?“ zapitala se i dodala da Vlada ne bi trebala meriti svoj uspeh kroz parametre poput rasta BDP-a.
Nekoliko meseci kasnije, ove godine, izjavila je da bi njena zemlja mogla postati republika, ali da to nije prioritet vlade. Ardern je u intervjuu za Gardijan (The Guardian) rekla da očekuje da za vreme njenog života Novi Zeland postane republika. Novi Zeland je parlamentarna monarhija na čijem je čelu formalno britanska kraljica Elizabeta II.
Ardern je sredinom juna ove godine ušla u istoriju, jer je druga političarka u modernoj istoriji koja se porodila dok je bila na funkciji. Ardern, koja je izabrana u oktobru 2017. godine, objavila je u januaru 2018. da s nevenčanim partnerom Klarkom Gejfordom čeka bebu.
„Nisam prva žena koja radi više stvari istovremeno. Nisam prva žena koja radi i ima bebu, toliko ima žena koje su to uradile pre mene“, rekla je početkom godine u intervjuu novozelandskom radiju.
Benazir Buto je 1990. rodila kćerku dok je bila premijerka Pakistana, čime je postala prva političarka koja se porodila dok je bila na vlasti. Slučajno beba premijerke Ardern je stigla na svet na rođendan Benazir Buto.
Vicepremijer Vinston Piters sada vrši dužnost premijera Novog Zelanda. Arden planira da uzme odsustvo od šest nedelja pre nego što se vrati na posao.
Ona je najmlađa političarka izabrana na ovu poziciju od 1856. godine.

Briga o socijalno ugroženima i starijima jedan je od važnih aspekata društvenog razvoja. Udeo korisnika/ca novčane socijalne pomoći u ukupnom broju stanovnika/ca je 2015. godine bio 9,9 što je bilo više od 3,6% koliko je iznosio udeo korisnika novčane socijalne pomoći na nivou Republike Srbije. Prosečna penzija u Bečeju iznosila je 23.296 dinara. Rashodi za socijalnu zaštitu po stanovniku/ici su blago porasli u periodu 2011-2015 godine sa 6.298 dinara na 6.767 dinara.
Kada je reč o ostalim pokazateljima kvaliteta života, opština Bečej je 2015. godine spadala u manje pogodne opštine za život u Srbiji. Stopa osuđenih punoletnih počinilaca krivičnih dela se u periodu od 2011. do 2015. godine neznatno povećala sa 0,38 % na 0,65% , dok se stopa maloletnih počinilaca krivičnih dela blago smanjila sa 1,9% na 1,78%. Kada je reč o nasilju u porodici, udeo dece žrtava nasilja u porodici je u Bečeju 2015. godine iznosio 0,26% a udeo žena žrtava porodičnog nasilja 0,20 %.
Među odraslim korisnicima usluga Centra sa socijalni rad dominiraju žene, dok je u kategoriji mladih više mladića korisnika usluga, od ukupno 5.503 korisnika 2.963 su žene, a od njih 1.046 su devojčice od 0 do 17 godina. Najveći broj korisnika iz svih starosnih grupa je iz kategorije materijalno ugroženog stanovništva koji nisu u mogućnosti da zadovoljavaju sopstvene egzistencijalne potrebe i potrebe članova svoje porodice. Ovo se vidi i u percepciji građanki, jer u anketi žene Bečeja navode da su najugroženija grupa žena upravo nezaposlene i siromašne žene.
Odlukom o pravima u socijalnoj zaštiti opštine Bečej predviđeno je da se iz budžeta lokalne zajednice finansiraju sledeća prava: pravo na opremu korisnika za smeštaj u ustanovu socijalne zaštite ili drugu porodicu, pravo na jednokratnu pomoć u novcu ili naturi, pravo na putne troškove i ishranu polaznika, pravo na naknadu troškova sahrane, pravo na pomoć u kući i kućnu negu, pravo na korišćenje usluga Savetovališta, Kluba za stara i odrasla lica, socijalno stanovanje u zaštićenim uslovima i privremeni smeštaj u prihvatnu stanicu. Od 2016. godine finansira se i dnevni boravak za decu sa smetnjama u razvoju i lični pratilac deteta. Na području opštine postoji prihvatna stanica za privremeni smeštaj ugroženih odraslih i starih lica.
Učesnice fokus grupa rekle su da su zadovoljne radom Centra za socijalni rad (one koje su bile u prilici da budu korisnice usluga), ali da misle da najveći broj žena na selu nema dovoljno informacija o radu Centra.
Anketirane građanke ocenile su rad Centra za socijalni rad srednjom ocenom, dok je svaka četvrta Bečejka ocenila rad Centra ocenom dva.

Jedan od ključnih problema je mali broj lekara

Jedan od ključnih problema sa kojima se suočavaju građanke Bečeja odnosi se na pitanje zdravlja i pristupa zdravstvenim uslugama. Naime, već na prvim sastancima radne grupe za izradu lokalnog akcionog plana za rodnu ravnopravnost, diskutovano je da se zdravstveni centar u gradu suočava sa ozbiljnim problemom manjka lekara, među kojima je najurgentniji problem ginekologa i da trenutno u gradu radi samo jedan (od tada ih ima dva; primedba novinara).

Ko su ispitanice?

U anketi je učestvovalo 100 Bečejki iz svih naseljenih mesta.
Po četvrtina ispitanica bila je starosti do 25 godina, od 26-35 godina i od 36-45 godina, dok su Bečejke starosti od 46-55 godina i one starije od 55 godina, činile po 10% ispitanica. Izbor ispitanica je bio slučajan i ukazuje da rezultati ankete ne prikazuju u potpunosti stavove Bečejki srednjih godina i starijeg uzrasta.
Većina anketiranih završila je srednju školu, 14% samo osnovnu, a svaka peta ispitanica je završila fakultet. Gotovo svaka treća ispitanica je nezaposlena, ostale profesije su dosta ravnomerno zastupljene, dok je limit istraživanja u tome što nisu obuhvaćene vlasnice poljoprivrednog gazdinstva. Većina ispitanica je udata (gotovo dve trećine od ukupnog broja anketiranih).

Žene koje žive na selu naglasile su i da im je pristup zdravstvenoj zaštiti otežan zato što nema adekvatnog prevoza, zato što u selima nema lekara specijalista, tj. nema poseta lekara specijalista (bar jednom sedmično za velika sela) i zato što je zbog malog broja lekara znatno otežano zakazivanje pregleda. Sve ovo zajedno problem dostupnosti zdravstvene zaštite i ženama i muškarcima, čini urgentnim. U anketi građanki mali broj lekara vidi se kao prvi problem vezan za zdravlje žena. Sve ovo zajedno dovelo je i do toga da je u anketi Dom zdravlja Bečej ocenjen ubedljivo najnižim ocenama.

Broj sportista u klubovima podržanim od opštine je 2.320, a žena tek 620

Na teritoriji opštine Bečej registrovano je 44 sportske organizacije (33 u Bečeju, 5 u Bačkom Gradištu, 5 u Bačkom Petrovom Selu i 1 u Radičeviću).
Od ovog broja muške sportske organizacije čine 34,05% (15 organizacija), mešovite 56,82% (25 organizacija), a ženske 9,09% (4 organizacije). Sportistkinje su značajno manje zastupljene nego sportisti, a u naseljenim mestima ova razlika u bavljenju sportom za dečake i devojčice, žene i muškarce je još izraženija (u Radičeviću opština uopšte ne finansira ženski sport).
Ukupan broj sportista koji su aktivni u klubovima podržanim od Sportskog saveza, to jest opštine je 2.320, od kojih žene čine tek 26,72 % (620 sportistkinja).
U anketi kojom su ispitivane potrebe građanki Bečeja, sportski centar dobio je visoke ocene. U fokus grupama koje su organizovane sa ženama koje žive na selu, istaknuto je da na selima nema dovoljno aktivnosti u kojima učestvuju i dečaci i devojčice (veći izbor za dečake), a da je sport za žene gotovo zanemarljiv (žene uglavnom učestvuju u manjem broju u pikado klubovima, ribolovačkim i sl.)

Čak 60% ispitanica misli da u opštini nema mogućnosti za pokretanje posla

Svaka treća ispitanica zaposlena je i prijavljena, trećina traži posao, a nešto više od četvrtine kaže da bi pokrenule vlastiti posao.
Čak 60% ispitanica misli da u opštini ne postoji mogućnost za pokretanje posla. Kada bi pokretale posao, većina bi se opredelila za usluge (knjigovodstvene najviše), dok svaka šesta žena kaže da bi pokrenula proizvodnju. Obuke i kursevi koje bi pohađale vezane su za usluge koje bi obavljale, učile bi strani jezik i rad na računaru.
O tome da žene malo znaju o ingerencijama lokalne samouprave – opštine ne zapošljavaju i ne otvaraju nova radna mesta, niti dele kredite – govore odgovori iz ankete. Da bi pomogla pronalaženju posla ili pokretanju biznisa, opština po mišljenju ispitanica treba da otvara nova radna mesta (oko trećina ispitanica), da dodeljuje subvencije ili kredite (svaka četvrta ispitanica) i da otvara nova preduzeća.

Papiri i odbori

Ustav Republike Srbije sadrži odredbe koje se odnose na ravnopravnost žena i muškaraca od kojih je posebno značajan član 151. u kome se garantuje ravnopravnost žena i muškaraca i politike jednakih mogućnosti, ali i onih odredbi koji državu Srbiju definišu kao državu socijalne pravde.
Posebno važna za izradu lokalnog akcionog plana je Nacionalna strategija za rodnu ravnopravnost za period od 2016. do 2020. godine sa akcionim planom za period od 2016. do 2018. godine i predstavlja osnov za strateško planiranje na lokalnom nivou. U okviru tri strateška cilja definisano je da su ključni ciljevi za unapređenje rodne ravnopravnosti: promenjeni rodni obrasci i unapređena kultura ravnopravnosti, povećana ravnopravnost žena i muškaraca primenom mera jednakih mogućnosti i sistemsko uvođenje rodne perspektive u donošenje, sprovođenje i praćenje javnih politika.
U Srbiji postoji Odbor za ravnopravnost polova Skupštine Srbije osnovan 2002. godine, a danas je tema rodne ravnopravnosti zastupljena i u Odboru za ljudska i manjinska prava i ravnopravnost; tu je Koordinaciono telo za rodnu ravnopravnost Vlade Srbije, zatim zaštitnik građana (zakon je donet 2005. godine; zamenica za rodnu ravnopravnost, prava deteta i prava osoba sa invaliditetom je imenovana 2008. godine); poverenik za zaštitu ravnopravnosti (osnovan je donošenjem Zakona o zabrani diskriminacije 2010. godine, poverenica je imenovana 2010. godine); pokrajinski mehanizmi za rodnu ravnopravnost su ustanovljeni kao i navedeni republički i funkcionišu u AP Vojvodini; usvajanjem Zakona o ravnopravnosti polova, osnivanje lokalnih mehanizama za sprovođenje procesa unapređenja rodne ravnopravnosti postalo je obaveza lokalnih samouprava.

Učesnice ispitivanja kao najugroženije grupe žena vide nezaposlene žene, zatim siromašne, stare žene, žene sa invaliditetom i na kraju mlade žene.
Što se tiče obrazovanja, većina ispitanica srednju školu završila je u Bečeju, dok se oko jedne trećine ispitanica školovalo u drugom gradu. Polovina ispitanica zadovoljna je obrazovanjem koje je moguće steći u gradu, oko jedne trećine kaže da nije sigurna, dok svaka peta odgovara da nije zadovoljna obrazovanjem.
Većina ispitanica smatra da bi se obrazovanje moglo poboljšati otvaranjem novih profila u srednjim školama (oko 60%) i otvaranjem programa prekvalifikacije i dokvalifikacija (oko 50%), a svaka druga ispitanica smatra da treba stipendirati studente/kinje.
Oko 60% ispitanica nije nikada pohađala nijedan dodatni kurs, seminar ili radionicu u Bečeju, svaka četvrta je pohađala jednom, dok je tek 12% pohađalo više puta.
Kada je u pitanju neformalno obrazovanje, ispitanice su najviše zainteresovane za teme koje se tiču zapošljavanja, ljudskih prava, ličnog razvoja i zdravlja.
Oko 40% ispitanica kaže da bi volele da nastave školovanje, a među njima većina kaže (oko 60%) da im je za to potreban novac.
Što se tiče zdravlja žena, dve trećine ispitanica kažu da vode računa o svojoj ishrani, i isto toliko njih da kod lekara odlaze samo kada je neophodno (trećina ispitanica ide na redovne kontrole). Sportom se rekreativno bavi tek svaka četvrta ispitanica, a svaka druga ide redovno kod ginekologa.
Oko 40% ispitanica su pušači, a kao najveći zdravstveni problem ispitanice ističu mali broj lekara u Domu zdravlja (svaka 4 ispitanica to kaže).
U poslednjem delu istraživanja, ispitanice su pozvane da ocene rad institucija u opštini Bečej.
Najviše ocene dobilo je Gradsko pozorište, dobre ocene dobila je i Narodna biblioteka Bečej i sportski centar „Đorđe Predin Badža“. Najlošije su ocenjeni Dom zdravlja Bečej i Policijska stanica u Bečeju.

Žene traže više koncerata, predstava i baleta

Oko 60% ispitanica nije bilo u bioskopu u proteklih godinu dana. U pozorištu ili na koncertu bila je polovina ispitanica do tri puta, svaka peta bila je više od tri puta, dok trećina ispitanica uopšte nije bila na ovim događajima.
Na izložbi, promociji knjige ili u muzeju bila je trećina ispitanica, oko 60% nije prisustvovalo ovakvim sadržajima.
Oko 60% ispitanica smatra da u Bečeju ima kulturnih dešavanja ali da ih treba više, a svaka peta učesnica ispitivanja smatra da ih nema dovoljno. Učesnice misle da treba da bude više koncerata, baletskih i pozorišnih predstava.

R.M. (Nastaviće se)