Bečejska likovna tradicija: Mladen Josić - velikan iz Bečeja

U poslednjoj deceniji XIX veka na životnu pozornicu stupa jedna talentovana generacija slikara rodom iz Bečeja, koja pravu afirmaciju stiče u periodu između dva svetska rata.

To su umetnici koji su u toku modernih zbivanja na svetskoj likovnoj sceni, dok na domaćem terenu pripadaju avangardi. Preko njih i grad Bečej dolazi u žižu domaćih likovnih zbivanja, a u varoši se održavaju zapažene izložbe.
Mladen Josić (Bečej, 1897 – 1972, Pariz) je svakako najznačajniji umetnik rodom iz grada na Tisi u periodu između dva svetska rata. Bio je jedan od najboljih jugoslovenskih slikara toga doba.
Rođen je u svešteničkoj porodici kao poslednje, šesnaesto dete u braku Jovana Josića i Terezije, rođene Katona. Još kao mali, Mladen je počeo da se interesuje za slikarstvo. Godine 1913. upisuje Umetničko-zanatsku školu u Beogradu, ali izbijanje Prvog svetskog rata prekida njegovo obrazovanje. Josić 1915. godine postaje jedan od 105 Bečejaca koji su se kao dobrovoljci borili u srpskoj vojsci. U Rusiji je upoznao i oženio Asju, a istovremeno pohađa i slikarsku školu u Odesi, u sedištu srpskog dobrovoljačkog korpusa. Posle četiri godine konačno stiže u otadžbinu, kada je i demobilisan. Odmah se upisuje na obnovljenu Umetničko-zanatsku školu u Beogradu.
Po završetku školovanja odlazi, kao i većina tadašnjih mladih jugoslovenskih slikara, u Pariz (u to doba tamo su i Milan Konjović i Sava Šumanović). Tamo dve godine pohađa Školu lepih umetnosti i radi u ateljeu poznatog vajara Burdela.
Nakon povratka iz „grada svetlosti“ mladi slikar 1922. godine priređuje svoju prvu samostalnu izložbu u rodnom mestu. Taj kulturni događaj beleži i lokalni list „Novo vreme“: „Od 6. do 12. ovog meseca priređuje slikarsku izložbu naš poznati zemljak, slikar g. Mladen Josić. Izložba će se prirediti u velikoj dvorani Varoške kuće, gde će se moći posetiti svakodnevno od 9 do 12 časova prepodne“. Mladi umetnik nije bio nezadovoljan – izložbu je videlo dosta njegovih sugrađana, a prodao je i dve slike.

Likovna tradicija – Nikola Aleksić i Mor Tan

Početkom dvadesetih godina XX veka Bečej ima likovnu tradiciju koja traje skoro čitavo stoleće. U varoši početkom XIX veka rođena su dva značajna stvaraoca koji će ostaviti dubok trag u likovnoj kulturi svojih nacija – to su bili kod lokalnih Srba Nikola Aleksić i kod Mađara Mor Tan.
Nikola Aleksić (1808-1873) je prvi umetnik rodom iz Bečeja koji je bio školovani slikar, završio je slikarsku akademiju u Beču. Osnivač je slikarske porodice, jer je njegov unuk Stevan Aleksić bio čuveni slikar, autor više ikonostasa u crkvama u Vojvodini (Pančevo, Bešenovo, Modoš).
Posle završenog školovanja u Beču, Nikola Aleksić kreće na studijsko putovanje u Italiju, gde ostaje od 1831. do 1837. godine. Potom se nastanjuje u Kikindi, gde počinje da oslikava seoske crkve u okolini. Zatim prelazi u Temišvar, pa u Arad, gde ostaje sve do smrti.
Aleksić je napravio više od hiljadu ikona i stotinu portreta (uglavnom crkvenih velikodostojnika i imućnijih građana).
Kroz njegovu školu su prošli značajni srpski slikari Novak Radonić, Ljubomir Aleksandrović i Aksentije Marodić.
Aleksićeva odabrana dela se čuvaju u depoima Narodnog muzeja u Beogradu i u galeriji Matice srpske u Novom Sadu.
Mor – Mauricius Tan (rođen 19. juna 1828. godine) mlađi je savremenik Nikole Aleksića. Pripadao je romantičarskom pravcu u likovnoj umetnosti, a isticao se slikama iz starije i novije prošlosti mađarskog naroda. Naročito su bile popularne njegove slike sa tematikom iz revolucije 1848/49. godine. Spadao je u red najznačajnijih slikara toga doba u Ugarskoj, a bio je popularan i u inostranstvu.
Opštini rodnog mesta je poklonio sliku većeg formata „Dolazak Mađara“ za svečanu salu, a u katoličkoj crkvi se i danas nalazi njegova slika „Uspenje Bogorodice“.

Ovaj početni uspeh ga ohrabruje i ubrzo održava samostalne izložbe u Novom Sadu i Beogradu, te tako ulazi u javni i kulturni život jugoslovenske prestonice.
Godine 1924. Josić se sa porodicom seli u Novi Sad, da bi se dve godine kasnije obreo u Splitu. Godinu dana provodi u Makedoniji, a potom se nastanjuje u Beogradu. Tada započinje najvažnija faza njegovog rada. Uskoro izlaže na nekoliko kolektivnih i jednoj samostalnoj izložbi, a istovremeno radi i na nekoliko monumentalnih kompozicija za javne zgrade (plafonska kompozicija u zgradi Hipotekarne banke u Beogradu).
U tom periodu Josić se ističe kao vrstan portretista, te 1927. godine radi portrete kralja Aleksandra i kraljice Marije za dvorac Karađorđevića na Belju.
Iako više nije u njihovoj sredini, građani Bečeja sa interesovanjem prate rad svog zemljaka i raduju se njegovim uspesima. Tako list „Novo vreme“ 1929. godine obaveštava čitaoce o sledećem uspehu Josića: „Njegovo Veličanstvo kralj otkupio je sliku ’Motiv iz Dalmacije’ Mladena Josića, slikara rodom iz Starog Bečeja“.
Početkom tridesetih godina Josićevo ime figurira među nekoliko velikih imena beogradskog slikarstva. On pleni raznovrsnošću – cenjen je kao portretista, angažovan je kao scenograf u Narodnom pozorištu u Beogradu, ističe se kao majstor figuralne kompozicije monumentalnog formata.
Godine 1937. otvara tečaj za crtanje i slikanje na Kolarčevom univerzitetu, koji će 1942. godine prerasti u Umetničku školu Josić. Kao predavači u njoj rade vrsni slikari Zora Petrović i Jovan Bijelić.
U periodu od 1939. do 1940. godine Josić je angažovan i na izradi više novčanica Jugoslovenske narodne banke. Za svoj rad odlikovan je ordenom Svetog Save.
Promenom državnog uređenja 1945. godine, Josić pada u nemilost vlasti. Slikar nije mogao da se uklopi u umetnost po socrealističkom modelu. Zamerano mu je što je radio portrete za kraljevsku porodicu i što je njegova škola radila za vreme okupacije. Zbog svega toga Josić se odlučuje za radikalan korak – 1955. godine napušta otadžbinu i emigrira u Pariz, gde od 1953. godine već živi njegov sin Aljoša. Tako će Josić poslednje godine života provesti u Parizu, gradu u kojem je u mladosti studirao slikarstvo.
Osim vrednog slikarskog opusa i statusa koji je imao u celoj zemlji, Josić će mlađim savremenicima i sugrađanima ostaviti nadu da i oni mogu doseći umetničke visine do kojih je došao najpopularniji i najtalentovaniji bečejski umetnik u XX veku.