trg_fontane
Galanta je grad u jugozapadnom delu Slovačke (na slovačkom Galante, na mađarskom Galanta, na nemačkom Gallandau). Nalazi se u oblasti podunavske nizije toplijeg, južnog dela Slovačke sa mnoštvom poljoprivrednih polja na kojima se uzgaja pšenica, kukuruz, povrće i voće.
Galanta se nalazi oko 55 kilometara od prestonice Bratislave, a na 50 kilometara od granice sa Mađarskom i Austrijom. Grad ima 16.500 stanovnika i jedan je od ekonomskih i kulturnih centara regiona. Galanta je okružena sa nekoliko većih i manjih reka i potoka – Vah, Dunav i Mali Dudvah. Grad i njegova okolina su bogati termalnim izvorima, koje građani koriste za grejanje stanova. Nakon ulaska Slovačke u Evropsku uniju u ovaj grad je ulagalo nekoliko stranih kompanija iz zapadne Evrope, koje su doprinele opštem razvoju.
Istorija naselja u oblasti Galante je arheološki dokumentovana još od doba neolita. Od druge polovine 10. veka do 1918. godine, to je bio deo Kraljevine Mađarske. Najstariji pisani dokument o Galanti je sačuvan u dokumentu koji je napisan za vreme vladavine mađarskog kralja Bele IV, između 1237. i 1240. godine. U ovom pisanom izveštaju se opisuje imovina opatije u Panonhalmi. Do 1421. godine u vladavini ovom oblašću se smenjuju nekoliko plemićkih porodica, da bi se na kraju kao apsolutni gospodar pojavila plemićka porodica Esterhazi, koja je usmeravala skoro šest vekova pravac i tempo razvoja grada. Prvu privilegiju Galanta je dobila u XVI veku, mogla je slobodno da održava sajam jednom godišnje, a to joj omogućuje i da dobije status slobodnog grada. Godine 1635. Galanta je od kralja Ferdinanda II dobila i drugu povelju, kojom joj se daju ovlašćenja da održava četiri godišnja sajma i pijacu (nedeljom). Od XVI veka se u Galanti pojavljuju prve škole, a u XVII veku se izgrađuje i bolnica. XVIII vek je obeležilo širenje zanatstva, osnivaju se cehovi obućara i opančara. Druga polovina XIX veka je donela važne promene u životu grada. Galanta je postala administrativni centar, sedište okružnog suda, u njoj se nalazi katastar, kao i poreska uprava sa poštom, a ubrzan ekonomski razvoj je dozvolio osnivanje finansijskih institucija. Godine 1850. železnička pruga je prošla kroz grad. Sadašnji oblik grada je rezultat gradskih građevinskih poduhvata u drugoj polovini XX veka.
Galanta obuhvata naselja Hodi, Nebojša i Javorinka.
Prvi pisani spomen o postojanju Hodija potiče iz 1291. godine. Hodi je naziv slovenskog porekla. Tokom vekova postojanja neprestano su se menjali vlasnici sela. Poslednji potomak iz porodice Esterhazi je u selu ostavio dvorac sa kapelom sagrađenom u klasičnom stilu 1780. godine, koju je darovao Selesijanskom redu, u čijem je vlasništvu i danas.
Javorinku su 1921. godine, kao koloniju, osnovali doseljenici na teritoriji između reke i Šard i Matúškova Galanta. Selo je osnovano na osnovu zakona kojim je zemljište dodeljeno feudalnim seljacima, kolonistima. Kolonija se prvobitno zvala Štefanikov, a 1960. godine na referendumu je izglasano da se priključi Galanti, kada dobija naziv Javorinka.
Prvi pisani izvor o postojanju Nebojše je iz 1405. godine. Međutim, na osnovu istraživanja naselje na ovom mestu je postojalo još ranije. Godine 1421. je u posedu Mikulaša Esterhazija. Kasnije je selo deo porodice Rozhnanovcov iz Nirnberga. Od tada, selo je podeljeno na Gornju i Donju. Gornja pripadala nemačkim kolonistima. Među znamenitim porodicama ovog naselja je porodica Balog koja je verovatno u XVIII veku sagradila utvrđeni zamak, od kog su danas ostale samo ruševine.
Posle Drugog svetskog rata u gradu se pored industrije koja se oslanja na prirodne prehrambene resurse, pre svega na med i mleko, pojavljuje drvna industrija i inženjering.
Nakon pada komunizma i odumiranja velikih industrijskih preduzeća, koja zapošljavaju na stotine stanovnika Galante i njene okoline, došlo je vreme da se razviju nove poslovne aktivnosti. Grad je relativno dobro rešio pitanje ulaganja stranih kompanija.
Među najzanimljivijim projektima je projekat korišćenja geotermalne energije za grejanje stanova i bolnice, kao i gasifikacija prigradskih delova grada. Galanta je komunikacioni centar sa dobrim železničkim i putnim vezama, naročito prema Bratislavi, što pozitivno utiče na razvoj i investicione planove.
Najznačajniji investitor je korejska kompanija „Nokia“, koja od 2002. godine u svojim proizvodnim pogonima u Galanti pravi superiorne elektronske proizvode, računarske monitore, laserske štampače, satelitske setove, plazma i LCD televizore i DVD plejere. U 2004. godini kompanija „Samsung“ gradi u Galanti logistički i distributivni centar za centralnu i istočnu Evropu. „Samsung“ trenutno zapošljava 2.200 ljudi, i najveći je poslodavac u Galanti.
„Samsung“ gradi i logističko-istraživački razvojni centar, koji će zapošljavati oko hiljadu radnika.
Iz sredstava Evropske unije se potpomažu novi investitori koji žele da ulože u korišćenje geotermalne energije.
U gradu su zastupljene banke, carinske kancelarije i regionalne razvojne agencije osnovane sa ciljem da promovišu preduzetništvo.
Bankarstvo cveta i danas, a korist grada je što se radi njihovog poslovanja obnavljaju stare zgrade u originalnom stilu. U poslednjih nekoliko godina proširena je i mreža distributera za automobile, a elektro i kompjuterski inženjering, kao i poljoprivreda su u ekspanziji. U blizini autobuske i železničke stanice dominira komercijalni kompleks sa manjim privatnim prodavnicama. Trenutno su u izgradnji tržni centri LIDL i Kaufland, Billa i Tesco.
Gradska bolnica i klinika ima više od 600 kreveta.
Galanta je stari grad u kom su mnogi istorijski objekti oštećeni ili uništeni u Drugom svetskom ratu. Tokom komunističke ere Čehoslovačke (1948-1989) arhitektura grada je dodatno uništena, jer su mnoge istorijske zgrade srušene i zamenjene betonskim apartmanskim kompleksima, ali i danas postoje građevine kojima se Galančani mogu ponositi. Rimokatolička crkva Svetog kralja Stefana je monumentalna zgrada sa dve klasične kule sa baroknim elementima. U njenoj unutrašnjosti naročito se ističe dragoceni barokni oltar, koji potiče iz originalne barokne kapele koja je uništena.
Renesansni dvorac je podigao Francišek Esterhazi oko 1600. godine. Sadašnji oblik je dobio nakon rekonstrukcije 1992. godine i sada je u vlasništvu grada. On poseduje svečanu salu, kao i stalnu muzejsku zavičajnu postavku, služi za ceremonijalne svrhe i za organizovanje izložbi. Dvorac je otvoren za javnost.
Neogotičku palatu su 1633. godine izgradili braća Daniel i Pavol Esterhazi, tada je bila utvrđeni objekat u renesansnom stilu. Za nešto više od stotinu godina je obnovljena, ali u baroknom stilu, a 1860. godine doživljava još jednu obnovu od strane Jozefa Esterhazija u neogotičkom stilu. Zgrada nije otvorena za javnost. Trenutno je grad u potrazi za pogodnim investitorom za njenu rekonstrukciju. Park pored palate je obogaćen egzotičnim biljkama i veličanstvenim primercima hrastova koji su čak iz druge polovine XIX veka.
Termalni centar „Galandia“ je objekat namenjen za rekreaciju, a sastoji se od četiri zatvorena i tri otvorena bazena sa toboganima i vodenim atrakcijama. Tu je i restoran brze hrane, a prostor je dopunjen terenom za odbojku na pesku i igralištem.
Pored Bečeja koji je grad pobratim Galante od 2001. godine, ona ima prijateljske odnose sa gradovima Albignasego (Italija, 2007), Mikulov (Češka Republika, 2003), Paks (Mađarska, 1998), Totkomloš (Mađarska, 1999), Kečkemet (Mađarska, 1998) i Liptovski Mikulaš (Slovačka, 2006).
M.S.
