pexels.comUsluge socijalne zaštite u nadležnosti jedinica lokalne samouprave treba da se pružaju u skladu sa Zakonom o socijalnoj zaštiti i Pravilnikom o bližim uslovima i standardima za pružanje usluga socijalne zaštite.
Osim toga, opštine i gradovi finansiraju i mere i programe populacione politike za koje iz svojih budžeta izdvajaju novac u skladu sa Zakonom o finansijskoj podršci porodicama sa decom (novčana davanja, davanja u naturi).
U okviru projekta „Mapiranje usluga socijalne zaštite i dodatne podrške deci sa smetnjama u razvoju na teritoriji opštine Bečej” Udruženja građana „PromenaDa“ iz Bečeja u saradnji sa listom Bečejski mozaik, nakon tromesečnog istraživanja na teritoriji opštine Bečej prikupljene su informacije o vrstama podrške koje se obezbeđuju na teritoriji opštine u oblasti socijalne zaštite.
Podaci su prikupljani o uslugama socijalne zaštite u nadležnosti jedinica lokalne samouprave, na osnovu klasifikacije u četiri grupe.
Prvu grupu čine dnevne usluge u zajednici: dnevni boravak (za decu, odrasle i stare osobe), pomoć u kući (za decu, odrasle i stare osobe), lični pratilac deteta za decu sa smetnjama u razvoju i invaliditetom i svratište (za decu koja žive i rade na ulici).
Druga grupa su usluge podrške za samostalni život: personalna asistencija za odrasle osobe s invaliditetom, stanovanje uz podršku za mlade koji se osamostaljuju, odnosno napuštaju sistem socijalne zaštite i stanovanje uz podršku za osobe s invaliditetom.
Treću grupu čine usluge smeštaja:smeštaj u prihvatilište (za decu, odrasle i starije, žrtve nasilja, žrtve trgovine ljudima) i predah smeštaj (usluga predah smeštaja pruža se najduže 45 dana u toku godine, s tim što može trajati najduže 20 dana u kontinuitetu, deci i mladima sa smetnjama u razvoju uzrasta od pet do 26 godina života i odraslim i starijim licima sa smetnjama u funkcionisanju, i to sa intelektualnim i mentalnim teškoćama ili teškoćama u psihičkom funkcionisanju i autizmom; sa višestrukim smetnjama u razvoju, odnosno funkcionisanju; sa senzornim invaliditetom; sa fizičkim invaliditetom).
Četvrta grupa usluga su savetodavno-terapijske i socijalno edukativne usluge: savetovalište i porodični saradnik.
U Bečeju nema predah smeštaja, prihvatilišta, asistencije za odrasle…
U oblasti socijalne zaštite postoje brojne usluge koje se u nekim gradovima i opštinama pružaju, a u nekim ne. U želji da proverimo koje usluge pruža Centar za socijalni rad Bečej, postavili smo pitanja o broju građana kojima su u 2021. i 2022. godini pružene usluge pomoć u kući za starije i odrasle, pomoć u kući za decu i mlade sa invaliditetom i smetnjama u razvoju, stanovanje uz podršku, savetovalište, dnevni boravak za decu sa smetnjama u razvoju i invaliditetom, dnevni boravak za odrasle sa invaliditetom, dnevni boravak za stara lica, dnevni boravak za decu u sukobu sa zakonom, lični pratilac deteta, prihvatilište za starije, prihvatilište za decu, deca u hraniteljskim porodicama (i iznosi davanja hraniteljskim porodicama), personalna asistencija za odrasle, svratište, stanovanje uz podršku za mlade, stanovanje uz podršku za odrasle osobe sa invaliditetom, prihvatilište za žrtve nasilja, predah smeštaj, savetovalište, porodični saradnik…
U odgovoru Centra za socijalni rad navodi se da je usluge Savetovališta za brak i porodicu u 2021. godini koristilo 240, a u toku 2022. godine (do 1. novembra) 198 osoba.
Dnevni boravak za decu i mlade sa smetnjama u razvoju 2021. godine koristilo je 20 osoba, a u 2022. godini (do 1. novembra) 17 osoba.
Inače, dnevni boravak za decu i mlade sa smetnjama u razvoju u objektu u dvorištu PU „Labud Pejović“ prilikom proveravanja situacije na terenu, nije radilo 6 sati dnevno, kako piše na vratima, nego svega tri sata.
U toku 2021. godine registrovano je 57 dece sa priznatim pravom na smeštaj u hraniteljskim porodicama, a 2022. godine do 1. novembra 47 dece.
U toku 2021. godine je u Centru za socijalni rad priznato 25 prava na uslugu lični pratilac deteta, a u toku 2022. godine 4 prava. Centar je uputni organ za ovo pravo iz oblasti socijalne zaštite, a pružalac usluge je Ustanova „Naša čuvarkuća“ iz Bečeja.
„Prema našim saznanjima, ostale usluge, dodatna podrška u obrazovanju, pomoć u kući za decu i mlade sa invaliditetom i smetnjama u razvoju, stanovanje uz podršku, dnevni boravak za odrasle sa invaliditetom, dnevni boravak za stara lica, dnevni boravak za decu u sukobu sa zakonom, prihvatilište za starije, prihvatilište za decu, personalna asistencija za odrasle, svratište, stanovanje uz podršku za mlade, stanovanje uz podršku za odrasle osobe sa invaliditetom, prihvatilište za žrtve nasilja, predah smeštaj, u okviru šire lokalne zajednice nisu razvijene“, navodi se u odgovoru Centra za socijalni rad i dodaje se da je porodični saradnik usluga koja se realizuje u okviru Centra za porodični smeštaj i usvojenje iz Novog Sada, te nije u nadležnosti Centra za socijalni rad u Bečeju.
Ko ima pravo na socijalnu pomoć?
U vezi sa traženim podacima o broju korisnika novčane socijalne pomoći na teritoriji opštine Bečej u 2021. i 2022. i vremenskom trajanju isplate pomoći i o prosečnim iznosima isplaćene pomoći 2021. i 2022. godine, iz Centra je saopšteno da na osnovu godišnjeg izveštaja Centra za 2021. godinu, broj korisnika novčane socijalne pomoći na teritoriji opštine Bečej bio je 2.290, a u 2022. (do 1. novembra) 2.908.
Prosečni iznosi isplaćene novčane socijalne pomoći 2021. i 2022. godini nisu saopšteni, a u vezi sa trajanjem isplate, Centar se pozvao na zakon: „Na osnovu čl. 85 Zakon o socijalnoj zaštiti pojedincu koji je sposoban za rad, odnosno porodici u kojoj je većina članova sposobna za rad pripada novčana socijalna pomoć u trajanju do devet meseci u toku kalendarske godine, ako ispunjava uslove propisane ovim zakonom“, dok po istom zakonu pojedinac koji je nesposoban za rad, odnosno porodica čiji su svi članovi nesposobni za rad i jednoroditeljska porodica imaju pravo na uvećanu novčanu socijalnu pomoć. Porodice u kojima preovlađuje veći ili isti broj radno nesposobnih u odnosu na radno sposobne, novčana socijalna pomoć se priznaje u neograničenom trajanju, dok ispunjavaju uslove određene Zakonom o socijalnoj zaštiti“.
Porodice koje dominiraju u strukturi korisnika novčane socijalne pomoći su jednočlane porodice – radno sposobna lica od 55 do 64 godine života koja su nezaposlena; radno nesposobne osobe koje nemaju uslove za ostvarivanje prava na penziju bilo koje vrste i petočlane porodice i porodice koje imaju više od pet članova.
Među porodicama sa decom koje primaju novčanu socijalnu pomoć dominiraju porodice sa troje ili više dece, naveli su iz Centra za socijalni rad.
Na osnovu godišnjeg izveštaja o radu Centra za socijalni rad za 2021. godinu, broj dece čije su porodice korisnici novčane socijalne pomoći na teritoriji opštine u 2021. bio je 813, a u 2022. (do 1. novembra) približno 998.
Na pitanje da li se deci, korisnicima socijalne pomoći, 2021. i 2022. bile dodeljene i povremene jednokratne pomoći za ekskurzije, letovanja, besplatne udžbenike, školski pribor i prevoz, stipendije tokom srednjoškolskog obrazovanja i studija, odgovoreno je da u skladu sa „Odlukom o pravima u socijalnoj zaštiti iz nadležnosti opštine, Centar za socijalni rad priznaje pravo na jednokratnu novčanu pomoć punoletnim građanima opštine koji se nalaze u stanju socijalne potrebe. Za potrebe maloletnih lica molbe za jednokratne novčane pomoći podnose njihovi zakonski zastupnici ili staratelji. Porodicama koje ostvaruju pravo na novčanu socijalnu pomoć ne može se priznati pravo na jednokratnu novčanu pomoć za ekskurzije, letovanja, stipendije, besplatne udžbenike. Nabrojano ne procenjuje se kao stanje socijalne potrebe“.
Inače, korisnici novčane socijalne pomoći imaju pravo na besplatan obrok u narodnoj kuhinji, 2021. godine to pravo je ostvarilo 300, a 2022, do 1. novembra, 256 građana.
Pravo na tuđu negu – 272 osobe, od njih 41 dete
Centar nema podataka o tome koliko korisnika ostvaruje pravo na subvencije na komunalne račune, a to pravo imaju korisnici novčane socijalne pomoći, korisnici uvećanog dodatka za pomoć i negu drugog lica i dodatka za pomoć i negu drugog lica i na osnovu rešenja o ostvarivanju prava obraćaju se nadležnim institucijama lokalne samouprave za ostvarivanje prava na subvencije za komunalne račune.
Po podacima Centra za socijalni rad 2021. godine broj građana koji su ostvarili pravo na dodatak za pomoć i negu drugog lica i uvećan dodatak za pomoć i negu drugog lica (to pravo pripada na osnovu invaliditeta/smetnji u razvoju) je 263 – od tog broja 71 dete.
U 2022. godini, do 1. novembra, ukupan broj onih koji imaju pravo na ove dodatke je 272 – od tog broja 41 je dete.
Uvećan dodatak ima 192, a osnovni 80 korisnika.
Ove godine 1.253 jednokratne pomoći u vrednosti 6 miliona dinara
U toku 2021. godine priznato je 1.338 prava na jednokratnu novčanu pomoć u ukupnom iznosu 7.370.000 dinara, a 2022. godine, do 1. novembra, 1.253 prava u ukupnom iznosu 6.092.185 dinara.
Na pitanje koliko je interventnih jednokratnih pomoći isplaćeno 2021. i 2022. godine i u kojim prosečnim iznosima, nadležni u Centru za socijalni rad su odgovorili da Odluka o pravima u socijalnoj zaštiti iz nadležnosti opštine Bečej ne prepoznaje termin interventne jednokratne pomoći.
Odgovori na pitanja da li u opštini Bečej postoje davanja socijalno ugroženim kategorijama kao što su naknade troškova lekova, pomagala, sahrana, obezbeđivanje paketa hrane i/ili higijenskih potrepština i obezbeđivanje ogreva, te koliko je takvih davanja i u kojim iznosima bilo u toku 2021. i 2022. godine, glase da su u nadležnosti Centra za socijalni rad refundacija troškova sahrane za korisnike novčane socijalne pomoći i da 2022. godine do 1. novembra za tu svrhu je potrošeno 1.605.488 dinara – refundirani su troškovi 33 sahrane; na higijensko-prehrambene pakete potrošeno je milion dinara za potrebe 1.000 korisnika; za ogrevno drvo Centar nema tačne podatke za ovu godinu, jer se to pravo upravo sada ostvaruje, a do 1. novembra oko 200 korisnika je ostvarilo pravo na ogrevno drvo, ne navodi se u kom pojedinačnom ili ukupnom iznosu.
Podaci za prošlu godinu nisu dobijeni.
Kakve usluge imaju socijalno ugrožena deca u Bečeju?
U opštini Bečej živi oko 6.100 dece, a oko 1.000 u siromaštvu.
U Lokalnom planu akcije za decu od 2021. do 2024. godine predviđeno je i praćenje ostvarivanja tog plana, a u julu prošle godine formiran je Savet za prava deteta kao stručno telo Opštinskog veća, koje treba da podnese izveštaj o realizaciji predviđenih aktivnosti po oblastima iz lokalnog plana na godinu dana.
Prošle godine je obećano da će 2022. godine biti predstavljen izveštaj o situaciji dece u opštini, te i o tome šta je ostvareno od predviđenih mera iz Lokalnog plana akcije za decu opštine Bečej – Izveštaj o realizaciji Lokalnog plana akcije za decu u 2021. godini u oktobru ove godine postavljen je na zvaničan sajt opštine Bečej, ali nije „vidljiv“ – običan građanin veoma teško može da ga nađe.
Inače, prvi prioritet lokalnog plana akcije je smanjenje siromaštva dece.
U izveštaju o smanjenju siromaštva dece, između ostalog, navodi se: „Na osnovu dobijenih podataka utvrđeno je da evidenciju o broju dece koja žive ispod linije apsolutnog siromaštva vode: OŠ ’Sever Đurkić’ (2 dece), OŠ ’Zdravko Gložanski’ (27 dece), Društvo prijatelja dece opštine Bečej (352 dece) Centar za socijalni rad (249 dece), Kancelarija za romska pitanja (oko 100 dece) i HU ’Đina’ (26 dece), Ekonomsko-trgovinska škola (5% od ukupnog broja učenika/ca u školi). Ustanove (ŠOSO ’Bratstvo’, Dom zdravlja Bečej) su navodile da u svom svakodnevnom radu prate i vode evidencije o ovom indikatoru, ali podaci nisu kvantitativno izraženi, ili su navodili kao pokazatelj siromaštva broj zahteva za besplatne udžbenike (OŠ ’Svetozar Marković’). Iz navedenih podataka možemo uvideti da veliki broj ustanova ne vodi evidenciju o broju dece koja žive ispod linije siromaštva. Preporuka je da svaka ustanova i organizacija u skladu sa svojim nadležnostima prati ovaj indikator, iz razloga što na osnovu njega može da planira mere koje bi doprineli smanjenju broja dece koja žive u uslovima ekstremnog siromaštva. Takođe, ovi podaci se ne mogu posmatrati zbirno, jer postoji mogućnost preklapanja podataka. Preporuka je da postoji jedinstvena baza podataka na teritoriji opštine Bečej sa podacima dece koja se nalaze u apsolutnom siromaštvu. Na taj način bismo mogli pratiti potrebe svakog deteta, pratiti njegov rast i razvoj, uključivanje u obrazovni sistem i slično. Iz ovih podataka uočava se smanjenje broja dece koja žive ispod linije apsolutnog siromaštva, jer se sprovode različite mere materijalne podrške (dečiji dodatak, roditeljski dodatak, pravo na novčana sredstva za izgradnju, učešće u kupovini i kupovinu porodično-stambene zgrade ili stana po rođenju deteta, jednokratna pomoć za rođenje drugog i trećeg deteta, naknada troškova boravka u predškolskoj ustanovi za decu bez roditeljskog staranja; naknada troškova boravka u predškolskoj ustanovi za decu sa smetnjama u razvoju i decu sa invaliditetom; naknada troškova boravka u predškolskoj ustanovi za decu korisnika novčane socijalne pomoći; regresiranje troškova boravka u predškolskoj ustanovi dece iz materijalno ugroženih porodica, novčana socijalna pomoć, jednokratna pomoć u novcu i naturi, besplatan obrok-narodna kuhinja…) koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije ili jedinice lokalne samouprave. Takođe, radi planiranja efikasnih politika za smanjenje siromaštva na teritoriji opštine Bečej, neophodno je voditi evidenciju kako o licima koja žive u apsolutnom siromaštvu, tako i o licima koja žive u relativnom siromaštvu. Apsolutno siromaštvo (zasnovano na potrošnji) predstavlja nemogućnost da se zadovolje minimalne potrebe, dok relativno siromaštvo (zasnovano na prihodu) se odnosi na nemogućnost da se dostigne standard života koji je primeren za društvo u kome osoba živi. Podrškom lica koja se nalaze u stanju relativnog siromaštva, smanjićemo rizik da ta ista lica pređu u apsolutno siromaštvo. Na osnovu dobijenih podataka utvrđeno je da veliki broj ustanova sprovodi aktivnosti koje utiču na senzibilizaciju lokalne zajednice za probleme dece koja žive ispod linije siromaštva. U organizaciji ŠOSO ’Bratstvo’ realizovano je 6 ovakvih aktivnosti, u OŠ ’Zdravko Gložanski’ realizovano je 2 aktivnosti, u OŠ ’Šamu Mihalj’ Bečej realizovana je 1 aktivnost (u decembru 2021. Učenički parlament je organizovao humanitarnu akciju skupljanja garderobe. U okviru koje akcije 34 učenika ove škole od 1. do 8. razreda koji žive u uslovima siromaštva, su dobili paketić), u OŠ ’Šamu Mihalj’ Bačko Petrovo Selo realizovano je 2 aktivnosti (vašar polovnih udžbenika (sept.2020) i akcija ’Osmeh’ (dec.2020), OŠ ’Svetozar Marković’ Bačko Gradište je realizovalo 3 aktivnosti (akcija prikupljanja garderobe, obuće i školskog pribora, akcija drug – drugu, direktorka škole obezbedila sponzora za 100 gratis užina za jedan mesec), Gimnazija Bečej je realizovala 1 aktivnost (za vreme nastave na daljinu učenici su imali mogućnost uzimanja školskih računara i kamera na revers), Društvo prijatelja dece je realizovao 12 akcija i 9 medijskih nastupa, Dom zdravlja Bečej je naveo da je prikupljao pomoć deci iz materijalno ugroženih porodica, Centar za socijalni rad Bečej je realizovao 8 edukativnih radionica, 3 medijska obraćanja i 14 obraćanja građana/ki, OŠ ’Sever Đurkić’ je realizovao 2 aktivnosti. Na osnovu dostavljenih podataka se može zaključiti, sa jedne strane, da ustanove ukazuju na važnost smanjenja siromaštva, ali sa druge strane, određene ustanove ne vode evidenciju o deci koja žive ispod linije siromaštva, a imaju organizovane aktivnosti koje senzibilišu zajednicu. Primer dobre prakse je OŠ ’Svetozar Marković’ u kome je uočeno da se rukovodilac ustanove angažovao da motiviše privatni sektor u doniranju besplatnih užina deci koja žive u apsolutnom siromaštvu. Preporuka je da i ostali rukovodioci ustanova preuzmu ovakav model“.
U izveštaju o realizaciji akcionog plana za decu u 2021. godine piše i da je „od 2021. godine poboljšano ostvarivanje mera socijalne zaštite usmerenih na ublažavanja posledica siromaštva dece. Aktivnosti koje su određene za ispunjenje ovog specifičnog cilja su sledeće: realizovanje mera socijalne zaštite – stručni sastanci ustanova s ciljem identifikacije egzistencijalno ugroženih porodica i pružanja sistemske podrške u skladu sa aktuelnim potrebama dece i ostalih članova porodice. Na osnovu podataka PU ’Labud Pejović’ utvrđeno je da 84 dece koja pohađaju ustanovu su korisnici novčane socijalne pomoći, a 99 dece su korisnici prava na dečiji dodatak. OŠ ’Sever Đurkić’ evidentira 45 učenika koji pohađaju školu, a koji su korisnici novčane socijalne pomoći. OŠ ’Zdravko Gložanski’ pohađa 35 učenika koji su korisnici novčane socijalne pomoći. U OŠ ’Svetozar Marković’ je 108 učenika ostvarilo pravo na besplatne udžbenike na osnovu rešenja o socijalnom primanju. Na osnovu evidencije Društva prijatelja dece opštine Bečej broj dece korisnika novčane socijalne pomoći iznosi 352. Na osnovu podataka Centra za socijalni rad Bečej broj dece korisnika novčane socijalne pomoći iznosi 813. Preporuka je da ustanove obrazovanja i vaspitanja vode evidenciju o deci koja su korisnici prava na dečiji dodatak i novčanu socijalnu pomoć iz razloga što je jedan od osnovnih uslova za ostvarivanje ovih prava da dete uredno pohađa nastavu“.
Što se tiče nastavnih materijala, udžbenika, školskog pribora, IT opreme, u izveštaju piše da je 2021. godine za sve učenike ŠOSO „Bratstvo“(100 učenika) obezbeđen besplatan nastavni materijal i postoji dostupan fond školskog pribora koji se koristi u nastavi. Obezbeđen je besplatan internet i 30 tablet uređaja. Podaci OŠ „Zdravko Gložanski“: besplatni udžbenici – korisnici socijalne pomoći 35; inkluzija – 29; 3. i naredno dete – 50 učenika; broj dece koji su koristili IT opremu – 5 učenika (tableti), 7 učenika (uplata mesečne dopune za internet i telefon); 1 učenik (telefon). U okviru OŠ „Šamu Mihalj“ u Bačkom Petrovom selu 130 učenika je dobilo besplatne udžbenike. Za vreme onlajn nastave omogućeno je učenicima upotreba informatičkog kabineta (evidentiran je dolazak 32 učenika). Na osnovu podataka iz Gimnazije 20 učenika je ostvarilo pravo na besplatne udžbenike, 330 dece je dobilo besplatne školske materijale, a 2 dece su koristili IT opremu u okviru vaspitno-obrazovne ustanove. Na osnovu podataka Ekonomsko-trgovinske škole 5 % učenika je ostvarilo pravo na besplatne udžbenike, 2% dece je dobilo besplatne školske materijale, a 5% dece su koristili IT opremu u okviru vaspitno obrazovne ustanove.
Na osnovu podataka PU „Labud Pejović“, za decu iz socijalno ugroženih porodica (84 dece), decu sa smetnjama u razvoju (5 dece), treće i četvrto dete (121 dete) pohađanje PU je regresirano u potpunosti, odnosno, za decu iz porodica koje primaju dečji dodatak (99 dece) boravak je regresiran 50%. Na osnovu podataka ŠOSO „Bratstvo“ svi učenici škole imaju obezbeđen besplatan školski obrok (100 učenika). Na osnovu podataka OŠ „Zdravko Gložanski“ 14 učenika su dobijali besplatnu užinu ili topli obrok.
Na evidenciji Centra za socijalni rad postoji 5 dece kojima centar refundira troškove užine tokom boravka u školi. U nekoliko ustanova (OŠ „Šamu Mihalj“Bečej, OŠ „Šamu Mihalj“ Bačko Petrovo Selo) navode da škola nije imala sredstava za obezbeđivanje besplatne užine ili se besplatne užine obezbeđuju povremeno, kada se pronađe adekvatan sponzor.
Preporuka lokalnoj samoupravi da u okviru postojećih budžeta ustanova obrazovanja i vaspitanja obezbedi sredstva za besplatne obroke deci koja žive u riziku od siromaštva ili u apsolutnom siromaštvu, te je iz tog razloga neophodno vođenje evidencije o ovoj kategoriji dece na osnovu kojih bi mogla da planiraju namenska sredstva.
Što se tiče institucionalizovanja mehanizama i mera za podršku obrazovanju i vaspitanju siromašne dece i učenika/ca osnovnih i srednjih škola, na osnovu podataka evidentirano je da u OŠ „Zdravko Gložanski“ školovanje je napustilo jedno dete, u OŠ „Šamu Mihalj“ jedan učenik, ŠOSO „Bratstvo“ 7 učenika srednje škole. U OŠ „Svetozar Marković“ 2 do 3 deteta iz osetljivih grupa ( romske nacionalnosti) završi školsku godinu u sledećoj školskoj godini, nakon dodatne podrške odeljenskog starešine, pedagoga i romskog pedagoškog asistenta. U Ekonomsko-trgovinskoj školi 15 dece nije završilo srednju školu, dok je jedno dete evidentirano kao lice koje je sklopilo maloletnički brak.
Na osnovu evidencije Centra za socijalni rad utvrđeno je da postoje dve osobe koje su sklopile maloletnički brak i dvoje dece koja su stekla poslovnu sposobnost pre punoletstva. Na osnovu podataka Kancelarije za romska pitanja evidentirana je jedna devojčica koja je napustila srednju školu.
Uslugu iz oblasti socijalne zaštite – lični pratilac deteta koristi u OŠ „Zdravko Gložanski“ 2 učenika, u OŠ „Šamu Mihalj“ Bačkom Petrovom Selu 1 učenik, u OŠ „Svetozar Marković“ Bačko Gradište 1 učenik, u Gimnaziji 1 učenik, u PU „Labud Pejović“ 1 dete, u OŠ „Sever Đurkić“ 2 učenika. Na osnovu evidencije Centra za socijalni rad Bečej utvrđeno je da je tokom 2021. godine podneto 25 zahteva za uslugu lični pratilac deteta. U 2021. godini interresorna komisija opštine Bečej je predložila obezbeđivanje ličnog pratilaca za 3 deteta.
Iz navedenih izveštaja utvrđeno je da na teritoriji opštine Bečej se realizuje usluga lični pratilac deteta. Potpunost podataka i realno stanje po pitanju usluge lični pratilac deteta bi moglo detaljnije analizirati kada bi bili dostupni i podaci pružaoca ove usluge (broj angažovanih ličnih pratilaca, broj dece koja su eventualno na listi čekanja, broj dece kojima se pruža ova usluga), piše u izveštaju o realizaciji lokalnog akcionog plana za decu.
Na osnovu izveštaja Centra za socijalni rad Bečej utvrđeno je da 20 dece koristi uslugu Dnevnog boravka, dok je 1.216 dece čije su porodice ostvarile pravo na jednokratnu novčanu pomoć.
Jedna od mera za smanjenje osipanja dece iz sistema obrazovanja je regresiranje putnih troškova. Na osnovu dobijenih podataka u ŠOSO „Bratstvo“ 53 dece ima obezbeđen prevoz. Broj učenika kojima se regresiraju troškovi prevoza u OŠ „Šamu Mihalj“ Bečej u školskoj 2020/2021. godini su učenici viših razreda iz Poljanice, 7 učenika. U Ekonomsko-trgovinskoj školi 40% dece ima regresiran prevoz. U OŠ „Sever Đurkić“ jednom učeniku se regresiraju putni troškovi. U okviru budžeta lokalne samouprave postoje opredeljena sredstva za regresiranje putnih troškova učenicima ali lokalna samouprava nije dostavila podatke o tome izrađivačima izveštaja.
Jedna od mera za smanjenje osipanja dece iz sistema obrazovanja je pružanje socijalno-pedagoške podrške deci. Na osnovu podataka Društva prijatelja dece opštine Bečej 40 dece koristi ovu uslugu u okviru udruženja.
Što se tičepoboljšanja mera zdravstvene zaštite u cilju ublažavanja posledica siromaštva, u okviru Doma zdravlja realizovana je edukacija roditelja dece sa smetnjama u razvoju i roditelja dece iz siromašnih porodica kroz savetovališta, individualni i grupno zdravstveno vaspitni rad.
Na osnovu evidencije Centra za socijalni rad Bečej za 49 dece su obezbeđeni suplementi u ishrani. Dom zdravlja Bečej nije dostavio podatak za ovaj indikator.
Potpunija analiza ove aktivnosti bi bila kada bi postojao indikator o broju dece koja žive u riziku od siromaštva kod kojih je procenjena potreba za suplementima i broj dece koja žive u apsolutnom siromaštvu kod kojih je procenjena potreba za suplementima.
Centar za socijalni rad je realizovao 1.815 edukacija koje su za rezultat imale 1.190 edukovanih roditelja, 1.200 podeljenih paketa higijene.
U vezi sa stvaranjem optimalnih uslova za rani razvoj dece, na osnovu izveštaja Doma zdravlja utvrđeno je da ova ustanova sprovodi aktivnost kroz svake posete savetovalištu kao i planiranim individualnim razgovorom sa roditeljima. Kancelarija za romska pitanja u saradnji sa PU „Labud Pejović “ sprovodila je terenske posete u romskim porodicama u tri naseljena mesta. Kao rezultat poseta, mapirana su deca koja ne pohađaju vrtić, te su ubrzo posle poseta bila i uključena u obrazovni sistem.
Utvrđeno je da je Društvo prijatelja dece opštine Bečej podrškom UNICEF-a u vrednosti od 700.000 dinara i 400.000 dinara od grupe građana iz Nemačke obezbedio edukativni i Montesori materijal za dve biblioteke igračaka. Donacijom građana i ustanova obezbeđeno je oko 1.200 poklona. Dom zdravlja je navelo da prati psihomotorni razvoj odojčadi kroz vođenje upitnika za rano otkrivanje psihičkih i telesnih poremećaja.
Zbog smanjenja rizika od nedostatka stimulacije u ranom razvoju deteta neophodno je da sve relevantne institucije i ustanove poseduju kvalitetne edukativne materijale koje mogu obezbediti i putem donacija i apliciranjem na konkursima.
Što se tiče sprovođenja međusektorskog mehanizma za procenu potreba dece i podršku u obrazovnom sistemu u skladu sa inkluzivnom praksom na osnovu izveštaja postoje sledeći podaci: interresornoj komisiji opštine Bečej je u 2021. godini podneto 69 zahteva za procenu, od čega je 63 završeno predlogom IPP; na osnovu podataka koordinatorke za Romska pitanja 10 učenika srednje škole i 16 učenika osnovne škole su dobili potpunu podršku u svemu, takođe 150 dece dobija podršku pedagoškog asistenta i 18 učenika mentorsku podršku srednjih škola.
Što se tiče unapređenja inkluzivnog pristupa – upisivanja sve dece u školu i obezbeđivanje kontinuirane obrazovne podrške deci kojoj je potrebna, u ŠOSO „Bratstvo“ je ukupno 124 učenika dobilo neku vrstu dodatne podrške. Broj dece koja pohađaju nastavu po IOP1 u OŠ „Šamu Mihalj“ Bečej u školskoj 2020/2021. godini je 8, po IOP2 je 3 i 5 učenika dobilo dodatnu obrazovnu podršku u vidu logopedskog/oligofrenološkog tretmana, u školskoj 2020/2021. godini u OŠ „Šamu Mihalj“ osnovnu školu je završio 55 učenika, od toga jedna učenica sa smetnjama u razvoji (2%), 30 dečaka (55%) i 25 devojčica (45%), 3 sa sela (5,4%), 11 srpske etničke pripadnosti (20%) i 44 mađarske etničke pripadnosti (80%); u OŠ „Zdravko Gložanski“ je bilo 22 IOP-a, pored toga je još bilo 7 individualizacija i pored njih još 8 dece koja su dobijala podršku stručnjaka iz ŠOSO „Bratstvo“, bez mera individualizacije; u OŠ „Šamu Mihalj“ iz Bačkog Petrovog Sela IOP 1 – 30; IOP 2 – 4; osmoro učenika je dobilo podršku stručnjaka iz ŠOSO „Bratstvo“; u OŠ „Svetozar Marković“ iz Bačkog Gradišta troje dece je dobilo neki vid obrazovne podrške; prema podacima Društva prijatelja dece opštine Bečej od korisnika socijalno-pedagoške podrške za 12 dece je urađen IOP dok je 4 dece na programu individualizacije u tipičnim školama; podaci dobijeni od Kancelarije za romska pitanja pokazuju da je angažovano dva pedagoška asistenta u osnovnim školama i dva mentora u srednjim školama, kao i da je pružena podrška i pomoć kroz projektne aktivnosti u vidu stručne pomoći pri učenju.
Podaci dobijeni od interresorne komisije pokazuju da je u 2021. godini predložena podrška od komisije: obezbeđivanje podrške stručnjaka iz određene oblasti (defektolog, psiholog, lekar specijalista…) za 18 dece, donošenje izmenjenog individualnog obrazovnog plana (IOP2) za 20 dece i obezbeđivanje ličnog pratioca detetu i učeniku za troje dece.
U vezi sa uklanjanjem fizičkih barijera, adaptiranja prostora i opremanja asistivnim tehnologijama tokom 2020/2021.godine, u izveštaju je navedeno da je u ŠOSO „Bratsvo“ obezbeđena pokretna platforma – lift na ulazu u školu za 3 učenika sa cerebralnom paralizom; u OŠ „Zdravko Gložanski“ postoji prilaz za osobe sa invaliditetom, a ne postoji prilagođen toalet, niti posebna asistivna tehnologija, ali je škola opremljena sa Montesori i didaktičkim materijalima potrebnih za rad sa decom sa smetnjama u razvoju; u OŠ „Šamu Mihalj“ iz Bačkog Petrovog Sela postoji asistivna tehnologija za učenike sa oštećenjem vida (potpuno slepilo) i ima didaktičkih materijala za rad sa decom sa smetnjama u razvoju.
Što se tiče obučavanje stručnih kadrova i drugih lica angažovanih za rad sa decom sa smetnjama u razvoju, u svim javnim službama i organizacijama iz drugih sektora koje pružaju usluge za rad sa decom sa smetnjama u razvoju: u ŠOSO „Bratstvo“ radi 51 stručno lice; u OŠ „Zdravko Gložanki“ edukovano je 43 prosvetnih radnika vezano za te teme; u OŠ „Svetozar Marković“ edukovano je 35 lica; u Ekonomsko-trgovinskoj školi 20 lica; Društvo prijatelja dece opštine Bečej ima 12 stručnih kadrova za rad sa decom sa smetnjama u razvoju; u Centru za socijalni rad ima 8 stručnih radnika od kojih dva obučena tokom 2021. godine za rad sa decom sa smetnjama u razvoju; u Humanitarnom udruženju „Đina“ postoji jedno stručno lice – psiholog.
Tokom 2021. godine roditeljima dece sa smetnjama u razvoju kao najkorisniji način informisanja bile su organizacije civilnog društva, pre svega neformalne roditeljske grupe. Najveći izazov svakako predstavlja preraspodela budžeta na način na kojim se uspostavljaju prioriteti u obezbeđivanju podrške u pravcu inkluzivnosti, kao i razvijanju prakse informisanosti opšte populacije za unapređenje prava, položaja i kapaciteta dece sa smetnjama u razvoju i invaliditetom.
Što se tiče obučavanja stručnog kadra i drugih lica angažovanih za rad sa decom sa smetnjama u razvoju, a prema izveštajima tokom 2021.godine od obrazovno-vaspitnih institucija dolazimo do zaključka da se najčešće sprovodila interna edukacija i horizontalna podrška za povećanje kompetencija kadrova za rad sa decom sa smetnjama u razvoju.
U vezi sa razvijanjem programa i pružanja podrške primarnim, srodničkim i hraniteljskim porodicama putem unapređenja usluga u zajednici i inkluziji dece sa smetnjama u razvoju u sve oblike života u zajednici, u Centru za socijalni rad ima 70 korisnika i njihovih porodica, koriste sve vrste dostupnih podrški, piše u izveštaju o realizaciji lokalnog akcionog plana za decu.
Tokom 2021.godine u školi „Bratstvo“ 124 deteta je koristilo usluge dodatne podrške defektologa različitih profila.
„U praksi se srećemo i dalje sa problematikom nejasnog doživljaja suštine inkluzivnog pristupa u obrazovanju, gde većina nastavničkog kadra ističe da nije spremna za rad sa decom sa višestrukim smetnjama te se obrazovanje ove kategorije dece najčešće odvija isključivo u školi za Osnovno i srednje obrazovanje „Bratstvo“. Ono što je značajno pomenuti je činjenica da na lokalnom nivou prethodnih godina i tokom 2021.godine defektolozi različitih profila iz ŠOSO „Bratstvo“ pružaju povećanim kapacitetima usluge dodatne defektološke podrške deci sa smetnjama u razvoju koja se obrazuju po inkluzivnim principima, što samim tim povlači za sobom i značajno bolju međusobnu saradnju nastavnog i defektološkog kadra. Naročito je značajna i podrška vaspitačima, učiteljima i nastavnicima tipičnih škola u vidu savetodavnih aktivnosti, kao i učestvovanje u zajedničkom angažovanju na jačanju potencijala i kapaciteta dece sa smetnjama i poteškoćama u razvoju od strane defektologa, što nadalje implicira osnaživanjem njihovih kompetencija za rad. Neophodno je intenzivirati realizaciju različitih internih obuka od strane defektologa, uzimajući u obzir da je na teritoriji opštine Bečej angažovano 13 defektologa različitih profila edukovanih isključivo za pružanje dodatne podrške i unapređivanje obrazovanja i uopšte života dece sa smetnjama u razvoju. Prema dobijenim podacima od strane IRK Bečej, tokom 2021.godine od ukupnog broja podnetih zahteva (69), 18 se odnosilo na obezbeđivanje podrške stručnjaka iz određene oblasti u skladu sa potrebama deteta, učenika i odraslog. U prilog ovoj činjenici govori i podatak da je tokom 2021. godine podnet 21 zahtev interresornoj komisiji za upućivanje deteta u školu za obrazovanje učenika sa smetnjama u razvoju „Bratstvo“. S druge strane, značajno je napomenuti da je od ukupnog broja čak 20 zahteva podneto IRK za donošenje izmenjenog individualno obrazovnog plana (IOP2).
Svrha angažovanja ličnog pratioca podrazumeva pružanje detetu odgovarajuće individualne praktične podrške radi uključivanja u redovno školovanje i aktivnosti u zajednici, radi uspostavljanja što većeg nivoa samostalnosti deteta“, navodi se u izveštaju.
O unapređivanju zdravstvenih usluga i usluga re/habilitacije za decu sa smetnjama u razvoju se dosta govorilo, ali je realizacija izostala. O višestrukim uticajima rane intervencije za decu sa smetnjama u razvoju se tokom prethodne godine dosta razgovaralo i pokušalo se raditi na problematici omogućavanja uvođenja dece uzrasne grupe do 5 godina u sistem dodatne defektološke podrške, međutim, rezultati su izostali.
ŠOSO „Bratstvo“ kao jedan od značajnih pokazatelja uspešnosti i kontinuiranog rada sa decom sa smetnjama u razvoju, još uvek nema razvijen program usluga za ranu intervenciju dece sa smetnjama u razvoju.
Da bi se pratilo u kojoj meri lokalna zajednica napreduje ka ostvarenju potpune inkluzije dece sa smetnjama u razvoju, potrebno je prikupiti podatke o intervencijama u ranom detinjstvu, gde je neophodna saradnja roditelja, zdravstvenih i predškolskih ustanova i stručnih lica, defektologa. Međutim, tu nastaju prepreke socio-kulturne i ekonomske prirode, kao i nedostatak administrativnog kapaciteta.
Podaci dobijeni od IRK Bečej govore u prilog tome da nijedan zahtev IRK nije podnet na uzrastu deteta do 3 godine, dok je za 13 zahteva podneto na uzrastu 3-6,5 godina, 20 dece (zahteva) podneto na uzrastu 6,5-10 godina, 16 zahteva na uzrastu 10-14 godina i 14 zahteva na uzrastu 14-18 godina.
U okviru zdravstvene ustanove u Bečeju tokom 2021.godine radi unapređenja sistema podrške informisanosti roditelja/hranitelja o potrebama, kapacitetima i poteškoćama dece sa smetnjama u razvoju sprovodila se edukacija kroz savetodavni i individualni zdravstveno vaspitni rad tokom posete izabranom pedijatru, dok je evidencija dece na ranom uzrastu planirana za 2022. godinu.
U PU „Labud Pejović“ je u periodu april-maj 2022. realizovana usluga logopedskog testiranja koja je imala za cilj rano otkrivanje teškoća u govorno-jezičkom razvoju dece pripremno predškolskog uzrasta i time pružila doprinos unapređivanju sistema podrške deci.
Od ukupno evidentiranih 71 deteta sa smetnjama u razvoju u odnosu na stepen i vrstu invaliditeta, telesni invaliditet ima 12 dece; intelektualno oštećenje 34; senzorno oštećenje 2; pervazivni razvojni poremećaj 1; višestruki invaliditet 19; mentalna oboljenja 3.
Deca u hraniteljskim porodicama
U toku 2021. godine postoje podaci čak o 454 porodice koje su bile pod preventivnim nadzorom organa starateljstva. Na evidenciji Centra za socijalni rad Bečej za 2021. godinu bilo je 57 dece koja se nalaze na smeštaju u hraniteljskim porodicama. Konstatovano je da u opštini Bečej postoji manjak hraniteljskih porodica. Sve hraniteljske porodice su popunjene i postoji problem kada je u pitanju izmeštanje dece. Opština Bečej nema prihvatnu stanicu za urgentne smeštaje dece žrtava nasilja. U toku 2021. godine registrovano je 288 maloletnih lica koja imaju problema u ponašanju i/ili se nalaze u sukobu sa zakonom (2020. godine taj broj je bio 177).
Registrovano je 52 prekršajna postupka pokrenuta prema maloletnim licima u toku 2021. godine. Primećena je tendencija povećanja broja dece sa problemima u ponašanju.
Budžetski novac 2022. godine za socijalnu i dečju zaštitu
Nakon trećeg rebalansa opštinskog budžeta za 2022. godinu koji je usvojen 4. novembra, u opštinskom budžetu je za jednokratne pomoći i druge oblike pomoći predviđeno 15,5 miliona dinara, za obavljanje delatnosti ustanova socijalne zaštite 29,7 miliona, za dnevne usluge u zajednici 3,6 miliona, za savetodavno-terapijske i socijalno-edukativne usluge 1,2 miliona, za podršku realizaciji programa Crvenog krsta 2,4 miliona, za podršku deci i porodicama sa decom 7,3 miliona, za lične pratioce i koordinatore 25 miliona (uslugu pruža „Naša čuvarkuća“), a za dodatnu socijalnu zaštitu – pomoć u kući 11,2 miliona dinara (pružalac usluge „Naša čuvarkuća“).
Planirana izdvajanja iz budžeta za 2023. godinu za socijalnu i dečju zaštitu
U budžetu opštine Bečej za 2023. godinu koji je usvojen 30. decembra, za socijalnu i dečju zaštitu predviđeno je ukupno 129,9 miliona dinara – od toga za jednokratne i druge vrste pomoći 31,4 miliona, za obavljanje delatnosti ustanova socijalne zaštite 38,7 miliona, za podršku deci i porodicama sa decom 9,2 miliona, za lične pratioce dece sa smetnjama u razvoju i invaliditetom i koordinatore 28 miliona, a za pomoć u kući 15 miliona dinara.
Interresorna komisija: Da li se prate efekti predložene podrške za dete?
Nova interresorna komisija opštine Bečej formirana je u avgustu mesecu 2022. godine rešenjem načelnika Opštinske uprave.
Posao komisije je da proceni potrebu za pružanjem dodatne obrazovne, zdravstvene ili socijalne podrške detetu, učeniku i odraslom.
Rešenjem načelnika Opštinske uprave imenovani su stalni članovi interresorne komisije na period od četiri godine. Komisija ima pet članova, četiri stalna i jednog povremenog člana.
Predsednika komisije biraju stalni članovi, a povremenog člana određuje predsednik komisije za svako dete pojedinačno.
Za stalne članove imenovane su pedijatar dr Kosana Nešić, defektološkinja Gordana Brežančić (predsednica), psihološkinja zaposlena u obrazovanju i vaspitanju Silvija Subakov i predstavnica Centra za socijalni rad Ana Kemenj.
Stalni član komisije može da bude razrešen pre isteka roka na koji je imenovan ako ne obavlja ili neodgovorno obavlja poslove, ako ne dođe na tri sastanka zaredom, na svoj zahtev, ako mu prestane radni odnos u ustanovi u kojoj radi, ako se naknadno utvrdi da nema tri godine radnog iskustva u struci.
Posao interresorne komisije je da obavlja postupak procene potreba deteta za pružanjem dodatne podrške po zahtevu roditelja, odnosno drugog zakonskog zastupnika i odraslog, na inicijativu obrazovne, zdravstvene ili ustanove socijalne zaštite uz saglasnost roditelja, odnosno drugog zakonskog zastupnika i odraslog, ali i po službenoj dužnosti.
Komisija obavlja procenu potreba za pružanjem dodatne podrške kojom se ostvaruju prava, usluge i resursi koji detetu, učeniku i odraslom obezbeđuju prevazilaženje fizičkih, komunikacijskih i socijalnih prepreka unutar obrazovnih ustanova i zajednice, u skladu sa pozitivnim propisima.
Komisija je dužna i da prati efekte izvršavanja predložene podrške za dete iz oblasti struke i sistema čiji je predstavnik.
Prema nezvaničnim informacijama kojima raspolaže redakcija Bečejskog mozaika u prethodnom periodu u velikom broju slučajeva nisu praćeni „efekti izvršavanja predložene podrške“, a osim toga događa se da se detetu ne pruži predložena dodatna podrška – zbog nedostatka kadrova, recimo, u ŠOSO „Bratstvo“ mnogo dece je na listi čekanja na dodatnu podršku.
Senzorna soba za podršku deci sa smetnjama u razvoju – i duga lista čekanja
Donedavno u ŠOSO „Bratstvo“, u kojoj se obrazuju deca sa smetnjama u razvoju i invaliditetom, nije bilo ni adekvatne senzorne sobe.
Senzorna soba u objektu škole u ulici Đure Jakšića otvorena je 21. novembra i više od 110 đaka škole za decu sa smetnjama u razvoju i četrdesetak dece iz tipičnih škola sada imaju priliku da u adekvatnim uslovima obavljaju terapije – propisanu dodatnu podršku.
Ipak, još četrdesetak dece je na listi čekanja za dodatnu podršku u „Bratstvu“, jer uprkos višegodišnjim molbama škole, nadležno ministarstvo ne omogućuje zapošljavanje potrebnog broja defektologa.
Moderna soba za terapije za decu sa smetnjama u razvoju i invaliditetom opremljena je zahvaljujući podršci Ambasade Poljske u Beogradu koja je na konkursu dodelila 13.000 evra za opremanje senzorne sobe, a lokalna samouprava je obezbedila oko milion dinara za adaptaciju prostora.
Prostor je renoviran, sređeni su plafoni, podovi, elektroinstalacije i zamenjena je drvenarija.
Adaptirana i opremljena senzorna soba umnogome „odskače“ od ostatka objekta škole u ulici Đure Jakšića čija rekonstrukcija se godinama obećava, međutim, po raspoloživim informacijama, projekat sveobuhvatne rekonstrukcije, vredan oko 130 miliona dinara, na listi je čekanja Kancelarije za upravljanje javnim ulaganjima i nema informacija o tome kada će zgrada, koja je u veoma lošem stanju, biti rekonstruisana.
Konkurs i za studente sa invaliditetom
Skupština opštine Bečej je početkom novembra usvojila Odluku o izmenama i dopunama Odluke o stipendiranju studenata sa prebivalištem na teritoriji opštine Bečej i sada su studenti sa invaliditetom prepoznati kao posebna kategorija.
Potom je opština raspisala dva konkursa za stipendije, jedan za studente bez invaliditeta – obezbeđuje se 60 stipendija – i jedan za studente sa invaliditetom – obezbeđno 10 stipendija.
Stipendije se isplaćuju 10 meseci u mesečnom iznosu od 8.000 dinara.
Finansijska podrška porodiciama sa decom
Na teritoriji opštine Bečej, po podacima Odseka za društvene delatnosti lokalne samouprave, ukupno 1.500 porodica primalo je dečji dodatak u oktobru 2022., ali nadležni iz opštine napominju da se broj korisnika menja na dnevnom nivou.
Dečiji dodatak je jedan od vidova finansijske podrške države porodicama sa decom koji se uređuje Zakonom o finansijskoj podršci porodici sa decom. U opštini Bečej u oktobru mesecu bilo je 1.480 porodica koji su imali pravo na dečji dodatak uzimajući u obzir ukupan mesečni prihod i još 20 porodica je ostvarilo pravo na dodatak nezavisno od materijalnih uslova porodice – reč je o korisnicima čija deca ostvaruju dodatak za pomoć i negu drugog lica.
U ukupnom broju porodica koje primaju dečji dodatak, u 100 njih žive deca sa smetnjama u razvoju i invaliditetom.
Iznosi dečijeg dodatka usklađuju se 1. januara i 1. jula, počev od 2019. godine, na osnovu podataka republičkog organa nadležnog za poslove statistike, sa kretanjem indeksa potrošačkih cena na teritoriji Republike Srbije u prethodnih šest meseci, a njihove nominalne iznose utvrđuje rešenjem ministar nadležan za socijalna pitanja.
Dečji dodatak od 1. jula 2022. godine za dete koje je ostvarilo to pravo iznosi 3.569,30 dinara, za dete za koje je ostvareno pravo, za jednoroditeljske porodice i staratelje 4.640,08 dinara.
Dečji dodatak za dete za koje je ostvareno pravo, za roditelje deteta sa smetnjama u razvoju i deteta sa invaliditetom, za koje postoji mišljenje interresorne komisije, i za dete koje ostvaruje dodatak za pomoć i negu drugog lica, a koje ne koristi usluge smeštaja, uvećan za 50% iznosi 5.353,96 dinara, a dečiji dodatak za dete koje ispunjava uslove za uvećanje po više osnova, a najviše do 80% je 6.424,74 dinara.
Odsek za društvene delatnosti lokalne samouprave vodi evidenciju i o energetski ugroženim kupcima. Pravo na status energetski ugroženog kupca imaju ljudi lošeg materijalnog ili imovinskog stanja, korisnici socijalne pomoći i dečjeg dodatka. U skladu sa Uredbom o energetski ugroženom kupcu, 2021. godine podneto je i rešeno 211 zahteva, a 2022. godine broj rešenih zahteva je 138, navode iz lokalne samouprave.
Evidenciju energetski ugroženih kupaca vode pružaoci usluge i broj korisnika se menja na mesečnom nivou.
Koliko prihoda „sme“ da ima i na šta ima pravo energetski ugrožen kupac?
Nova Uredba o energetski ugroženom kupcu stupila je na snagu 19. decembra i već tokom prošle nedelje stvorena je prilična gužva u lokalnoj administraciji u Bečeju, jer su građani mislili da zbog nove uredbe moraju da podnesu nove zahteve za umanjenje računa, te da, ukoliko spadaju u kategorije energetski ugroženog kupca, osim na umanjenje računa za struju kao dosad, po novoj uredbi osim toga imaju pravo i na umanjenje računa za gas ili za toplotnu energiju.
Međutim, to nije tako, energetski ugroženi kupci i dalje imaju pravo na umanjenje samo jednog računa – mogu da izaberu da li će to da bude električna energija, prirodni gas ili toplotna energija.
Podsetimo da je novom Uredbom o energetski ugroženom kupcu propisani su kriterijumi koje građani, odnosno domaćinstva, moraju da ispune da bi imali pravo da plaćaju niže račune za navedene energente.
Kada je kriterijum za sticanje statusa energetski ugroženog kupca materijalni položaj, propisano je koliko mogu da iznose maksimalni mesečni prihodi, ali i površina stana, odnosno kuće u kojoj kupac živi. Kriterijum o površini kuće ne uzima se u obzir za seoska domaćinstva.
Na status energetski ugroženog kupca imaju pravo i građani koji primaju novčanu socijalnu pomoć ili dečji dodatak ili uvećani dodatak za pomoć i negu drugog lica, kao i građani kojima je zbog zdravstvenog stanja neophodno svakodnevno korišćenje aparata ili uređaja na struju. Na njih se, da bi stekli status energetski ugroženog kupca, ne primenjuju uslovi o nivou prihoda i kvadraturi prostora u kojem žive.
Kada je reč o materijalnom položaju kao kriterijumu za sticanje statusa energetski ugroženog kupca, prema uredbi ukupan mesečni prihod domaćinstva, zavisno od broja članova, kreće se od 21.074,68 dinara (jednočlano domaćinstvo) do 82.711,93 dinara (domaćinstvo sa šest članova), a ako u domaćinstvu živi više od šest članova, za svakog dodatnog člana dodaje se 12.327,45 dinara.
Ovi iznosi usklađivaće se sa inflacijom svakog 1. aprila i 1. oktobra.
Imovno stanje podrazumeva da domaćinstvo ne poseduje drugu stambenu jedinicu osim stambene jedinice maksimalne površine koja odgovara broju članova domaćinstva, a koja je utvrđena zakonom kojim se uređuje stanovanje i održavanje zgrada, uvećane za 10 kvadratnih metara. Ukupna „dozvoljena“ površina stambene jedinice je od 40 m² za jednočlano domaćinstvo do 96 m² za šestočlano i veće domaćinstvo.
Domaćinstvo na osnovu zdravstvenog stanja stiče status energetski ugroženog kupca, ako član domaćinstva koristi medicinske aparate ili uređaje neophodne za održavanje zdravlja, za čiji rad je potrebno napajanje iz elektrodistributivne mreže i kome obustavom isporuke električne energije može biti ugrožen život ili zdravlje. Za ove građane takođe ne važe propisani kriterijumi o nivou prihoda i površini stambene jedinice u kojoj žive.
Zahteve za sticanje statusa energetski ugroženog kupca, po bilo kom od navedenih osnova, podnose domaćinstva organu jedinice lokalne samouprave nadležnom za poslove socijalne zaštite u mestu prebivališta.
Rok za odgovor lokalne samouprave na zahteve je najduže 30 dana.
Energetski ugroženi kupac stiče pravo na umanjenje mesečne obaveze za električnu energiju, za sve mesece: za jednočlano domaćinstvo120 kWh mesečno; za dvočlano i tročlano domaćinstvo160 kWh mesečno; za četvoročlano i petočlano domaćinstvo – 200 kWh mesečno; za šestočlano i veće domaćinstvo – 250 kWh mesečno.
Umanjenje u novcu, recimo, za četvoročlano domaćinstvo koje za jedan mesec potroši oko 700 kilovat-časa struje, iznosi oko 1.900 dinara.
Umanjenja za prirodni gas moguća su samo na račune za januar, februar, mart, oktobar, novembar i decembar: za jednočlano domaćinstvo – 359 kWh mesečno; za dvočlano i tročlano domaćinstvo – 462 kWh mesečno; za četvoročlano i petočlano domaćinstvo – 616 kWh mesečno; za šestočlano i veće domaćinstvo – 770 kWh mesečno;
Umanjenje računa za toplotnu energiju se primenjuje za svaki mesec za koji se ispostavlja račun: za jednočlano domaćinstvo, 60% mesečnog računa; za dvočlano i tročlano domaćinstvo, 50% mesečnog računa; za četvoročlano i petočlano domaćinstvo, 45% mesečnog računa; za šestočlano i veće domaćinstvo, 40% mesečnog računa.
Šta je u registrima „Batuta“ o osobama sa invaliditetom?
Deca sa smetnjama u razvoju i njihovi roditelji, kao i odrasli građani sa invaliditetom u mnogim segmentima života u Srbiji moraju da se snalaze sami, bez podrške države uprkos tome što je poslednjih godina takozvani pravni okvir poboljšan, ali maloletne i punoletne osobe sa invaliditetom i dalje se bore sa istovetnim teškoćama kao i pre, što se tiče dostupnosti i kvaliteta zdravstvenih, socijalnih i obrazovnih usluga.
Istovremeno, njihove porodice su siromašne i osiromašene dugogodišnjim prikupljanjem novca za lečenje, rehabilitaciju i nabavku pomagala, zahvaljujući nedovoljnoj finansijskoj podršci države. Ili su deca i odrasli sa invaliditetom smešteni u ustanove – a proklamovani cilj države je deinstitucionalizacija. No, to bez podrške tim ljudima i porodicama nije moguće.
Kako bi država „znala“ koliko na njenoj teritoriji ima građana sa invaliditetom, godinama unazad je najavljivano da će Institut za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut“ da izradi registre dece i odraslih sa invaliditetom i da će pojedini podaci iz registara biti dostupni javnosti.
Izrada registara je od izuzetnog značaja, jer se na osnovu tih podataka može da se planira zdravstvena zaštita, programi prevencije smetnji u razvoju i invaliditeta i praćenje sprovođenja planiranih mera i njihovi efekti, navodi se u publikaciji Stručno-metodološko uputstvo za primenu registra dece sa smetnjama u razvoju koju je 2021. godine izdao Institut za javno zdravlje Srbije i to je do kraja novembra 2022. godine jedino što je javno dostupno na internetu.
Navodi se još da „odgovarajući na obaveze koje je Srbija preuzela ratifikovanjem Konvencije o pravima deteta i Konvencije o pravima osoba sa invaliditetom, ovo Stručno-metodološko uputstvo predstavlja značajan korak ka obezbeđivanju usluga za decu sa smetnjama u razvoju i invaliditetom, sa ciljem da im se omogući da ostvare najveći mogući stepen društvene integracije. Poseban značaj Registra ogleda se u tome što omogućava praćenje incidencije i prevalencije smetnji u razvoju kod dece, prema polu, uzrastu, mestu stanovanja i drugim karakteristikama“.
Zasad od svega navedenog deca sa smetnjama u razvoju i invaliditetom „ne osećaju“ ništa, niti se zna kakvi su podaci u registru/registrima i kada će podaci biti dostupni javnosti.
U cilju da sazna koliko dece sa smetnjama u razvoju i invaliditetom i odraslih sa invaliditetom se trenutno nalazi u registrima „Batuta“, u junu 2022. godine su upućena pitanja institutu – međutim, odgovori su dobijeni tek pet meseci kasnije, krajem novembra.
U registrima dece sa smetnjama u razvoju i lica sa invaliditetom sa teritorije opštine Bečej prijavljeno je 21 dete sa smetnjama u razvoju i 143 odraslih (15 godina i starijih), odnosno 138 (18 godina i starijih) osoba sa invaliditetom, navodi Institut za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut“ u odgovoru na jedno od pitanja.
Inače, na evidenciji Centra za socijalni rad Bečej (podaci nisu precizni, jer se radi o internoj evidenciji, uzimaju se u obzir samo ona lica koja su dala na uvid medicinsku dokumentaciju i prema istoj su kategorisana) 2021. godine bilo je 71 dete sa smetnjama u razvoju i invaliditetom.
U odgovorima „Batuta“ na pitanja navodi se da je „uspostavljanjem evidencija u oblasti zdravstva u Institutu za javno zdravlje Srbije ’Dr Milan Jovanović – Batut’, uključujući i Registre dece sa smetnjama u razvoju i lica sa invaliditetom, u Srbiji je do 21.11.2022. godine u navedenim registrima evidentirano: 1.770 dece sa smetnjama u razvoju i 33.908 lica sa invaliditetom. 30.320 odraslih (15 godina i starijih), odnosno 29.896 (18 godina i starijih) osoba sa invaliditetom“.
Jasno je da ovi podaci nisu precizni, jer, podsetimo, po procenama, svaki deseti stanovnik države ima neku vrstu invaliditeta.
Iz instituta su naveli da su „aktivnosti u registrima dece sa smetnjama u razvoju i lica sa invaliditetom kontinuirane. Postavljanjem efikasnih osnova za organizaciju i funkcionisanje pomenutih registara tokom 2020. godine, u narednom periodu očekuje se kontinuirani porast broja registrovane dece sa smetnjama u razvoju i lica sa invaliditetom“.
Što se dostavljanja podataka u Registar dece sa smetnjama u razvoju tiče, podatke o deci „registru dostavlja izabrani pedijatar u službi za zdravstvenu zaštitu predškolskog i školskog deteta, odnosno Razvojnog savetovališta u domu zdravlja, dok podatke o licima sa invaliditetom pruža sekundarni/tercijarni nivo zdravstvene zaštite“, navodi „Batut“.
Na pitanje o tome kada će registri biti dostupni javnosti (brojke, uz zaštitu podataka o ličnosti), odgovor Instituta za javno zdravlje Srbije glasi: „Nakon konsolidacije i evaluacije podataka u pomenutim Registrima, očekuje se publikovanje Izveštaja sa pokazateljima opterećenja smetnjama u razvoju kod dece i osoba sa invaliditetom u Srbiji, koji će biti dostupan široj javnosti“. Nakon ovakvog odgovora javnost u Srbiji i dalje ne zna kada će podaci o broju dece i odraslih sa invaliditetom u Srbiji biti dostupni.
„Batut“ je dužan da izveštaj o deci sa smetnjama u razvoju stavi na uvid javnosti Zakon o zdravstvenoj dokumentaciji i evidencijama u oblasti zdravstva predviđa sačinjavanje izveštaja o deci sa smetnjama u razvoju. Zakonom je predviđeno da se baze podataka iz regionalnih registara dece sa smetnjama u razvoju dva puta godišnje dostavljaju Institutu za javno zdravlje Srbije na procenu kvaliteta podataka. Regionalni registri su u obavezi da Institutu za javno zdravlje Srbije tekuće godine dostave konsolidovane, finalizovane baze za proteklu godinu (do 30. marta), odnosno, baze podataka za prvih šest meseci (do 30. oktobra). Institut za javno zdravlje Srbije objedinjuje podatke iz individualnih i zbirnih izveštaja i formira objedinjene baze podataka o deci sa smetnjama u razvoju za teritoriju Republike Srbije. Institut za javno zdravlje Srbije jednom godišnje publikuje godišnji izveštaj o ovoj deci u Republici Srbiji i dužan je da izveštaj dostavi Ministarstvu zdravlja i drugim nadležnim organima, organizacijama i ustanovama. Takođe, Institut za javno zdravlje Srbije dužan je da godišnji izveštaj o deci sa smetnjama u razvoju stavi na uvid javnosti. Izveštaj sadrži definicije, osnovna metodološka pojašnjenja koja se odnose na registraciju i pokazatelje učestalosti i rasprostranjenosti funkcionalnih poteškoća prema odabranim domenima razvoja, i prema intenzitetu poteškoća kod dece u Srbiji za proteklu godinu, piše u Stručno-metodološkom uputstvu za primenu registra dece sa smetnjama u razvoju.
Pokloni za socijalno ugroženu decu u opštini
U opštini Bečej više od 1.000 dece živi u uslovima ekstremnog siromaštva, govore zvanični podaci Centra za socijalni rad. To znači da toliko dece na može da zadovolji osnovne potrebe za hranom, a kamoli da dobije paketić od Deda Mraza.
Zato je i ove godine, do 25. decembra, socijalno ugroženoj deci podeljeno više od 600 paketića u akcijama koje su organizovali Društvo prijatelja dece opštine Bečej i grupa Humani ljudi Bečeja.
Društvo prijatelja dece opštine Bečej je u akciji „Budi i ti nekom Deda Mraz – Legyél te is valaki Télapója“, zajedno sa donatorima obezbedilo 475 paketića za decu koja žive u teškim životnim uslovima – deci i članovima porodica iz programa socijalno-pedagoške podrške, deci koja žive u naseljenim mestima u saradnji sa Dečjim dispanzerom i deci sa teritorija prve, druge i treće mesne zajednice.
Grupa Humani ljudi Bečeja prethodno je uz pomoć građana opštine obezbedila oko stotinu paketića pre svega deci sa smetnjama u razvoju i invaliditetom, ali i drugim mališanima koji žive u siromaštvu.
V.F, B.M, K.D.F.
Projekat „Mapiranje usluga socijalne zaštite i dodatne podrške deci sa smetnjama u razvoju na teritoriji opštine Bečej” sufinansiran je iz budžeta opštine Bečej. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
