Numizmatička zbirka Gradskog muzeja Bečej u februaru ove godine obogaćena je primerkom novca mađarskog kralja Stefana I (997-1038). Ovu vrednu monetu muzej je dobio na poklon od Martina Ugarkovića, numizmatičara amatera iz Bečeja.
O značaju nabavke primerka novca za Gradski muzej razgovarali smo sa Raškom Ramadanskim, kustosem – arheologom i numizmatičarem.
– Šta možete da kažete o ovom primerku novca, o vremenu iz kojeg potiče, gde se kovao i kada se koristio?
– Do pojave ugarskog novca, u zemljama Mađara tokom ranog srednjeg veka u opticaju je bio najzastupljeniji zlatni i bakarni novac iz istočnih zemalja, pre svega Vizantije ali i arapskog kalifata Abasida. Nešto kasnije se ukazao srebrni novac Svetog rimskog carstva te je upravo monetarni standard srednje i zapadne Evrope na kraju poslužio kao uzor prvim mađarskim, moravskim i češkim vladarima kada su kovali sopstveni novac. Prvi mađarski vladar koji je kovao sopstveni novac bio je kralj Stefan I (997-1038). Ovaj novac uvek je izrađivan od srebra i nazivamo ga denarom a natpisi su gotovo uvek na latinskom. Na primerku Stefanovog novca koji smo nabavili za muzejsku zbirku nalazi se lično ime i titula vladara STEPHANVS REX (kralj Stefan) kao i odrednica REGIA CIVITAS (kraljevski grad). Kovanice novca nalazile su se uglavnom u prestonici države pri dvoru vladara ili u blizini važnih rudnika i mesta prerade metala. U srednjovekovnoj Mađarskoj najznačajniji rudnički centri bili su kod Kremnice i Košice u današnjoj Slovačkoj i Baje Mare u Rumuniji. S druge strane, nekada su pojedini gradovi imali dovoljno autonomije da kuju sopstveni novac, kakav je recimo bio slučaj sa srpskim primorskim gradovima poput Kotora, koji je u jednom trenutku bio i protektorat ugarskog kralja. S obzirom na to da se na novcu Stefana I nalazi i odrednica kraljevskog grada možemo pretpostaviti da se radi o mestu krunisanja kralja i potonjoj prestonici u Ostrogonu (mađ. Esztergom) ili Stonom Beogradu (mađ. Székesfehérvár).
– Koliko je značajan ovaj novac za Gradski muzej u Bečeju?
– Monete Stefana I predstavljaju prvi mađarski novac i kao takve su izuzetno značajne. Od trenutka izrade Stefanovih moneta nastaje tradicija izrade mađarskog novca koja, sa prekidima, traje do danas i obuhvata period od preko hiljadu godina. Kada se radi o našem muzeju, u razgovoru sa medijima sam još u 2020. godini naglasio potrebu muzeja da, u nastojanju razvijanja i kompletiranja numizmatičke zbirke, nabavimo monete koje ranije nismo imali u kolekciji. Pre svega se radi o srpskom srednjovekovnom novcu i novcu prvih vladara mađarske dinastije Arpadovaca. Kako smo nešto ranije nabavili pomenuti srpski novac, akvizicijom novca mađarskog kralja Stefana I uspešno smo obogatili muzejsku zbirku i ostali dosledni svojim dugoročnim planovima i strategiji.
– Kada će ovaj primerak novca biti dostupan javnosti opštine Bečej, da li će biti izložen na nekoj postavci muzeja?
– Najvažniji deo dugoročne strategije Gradskog muzeja Bečej i naša velika želja je da bečejski muzej najzad dobije svoju stalnu postavku. Međutim, ovome moraju da prethode opsežni radovi i rekonstrukcija zgrade u kojoj se muzej nalazi. U svakom slučaju, novac mađarskog kralja Stefana I zavređuje počasno mesto. S druge strane, tokom 2022. i 2023. godine priredio sam više izložbi na kojima bi ovaj srednjovekovni novac bio važan eksponat. Tim povodom, svakako nije kasno proširiti postojeće izložbene koncepcije a u pripremi su i novi poduhvati.
B.M.
