trg_fontane
U Planu javnog zdravlja opštine od 2019. do 2026. godine koji je usvojen 19. marta formulisan je opšti cilj: unapređenje zdravstvenog stanja stanovnika opštine Bečej, a specifični ciljevi su usvajanje zdravih stilova života, unapređenje zdravstvene pismenosti stanovnika opštine Bečej, prevencija zloupotrebe alkohola i narkotika kod mladih (učenici viših razreda osnovnih škola i učenici srednjih škola), povećanje nivoa znanja o uticaju elemenata životne sredine (vode, vazduha, zemljišta i buke) na zdravlje ljudi i zaštita zdravlja stanovništva od vektorskih prenosivih bolesti.
Deo Plana je i analiza situacije iz publikacije „Zdravstveno stanje stanovništva opštine Bečej 2016. godine“ Instituta za javno zdravlje, objavljene 2017. godine.
Navodi se da su vodeći uzroci smrtnosti stanovništva opštine Bečej hronične nezarazne bolesti – kardiovaskularne bolesti, maligne bolesti i bolesti sistema za disanje – koje čine 84,0 odsto svih uzroka smrti.
Prema podacima Republičkog zavoda za statistiku, u 2016. godini u opštini Bečej je umrla 581 osoba.
Opšta stopa mortaliteta – broj umrlih na jednoj teritoriji na 1.000 stanovnika – u opštini Bečej je u 2016. godini iznosila 16,2‰, te je bila veoma visoka, naime, „prosek“ na teritoriji Vojvodine je 2016. godine bio 14,5‰.
Vodeći uzrok smrti stanovništva Bečeja u 2016. godini su bile kardiovaskularne bolesti („bolesti sistema krvotoka“) od kojih je umrla svaka druga osoba (58,9%). Drugi po učestalosti u strukturi uzroka smrti su bili tumori (20,3%), zatim slede bolesti sistema za disanje (4,8%) i povrede, trovanja i posledice delovanja spolj-nih faktora (4,1%). Od bolesti sistema krvotoka su umrle 342 osobe, a najčešći uzrok smrti su bile bolesti povišenog krvnog pritiska (21,1%), bolesti krvnih sudova mozga (17,8%) i ishemijske bolesti srca (15,5%).
U 2016. godini u Bečeju je umrlo 66 muškaraca od bolesti iz grupe tumora. Najučestaliji uzrok smrti su bili maligni tumori dušnika, dušnica i pluća (39,4%) i maligni tumori debelog i završnog creva (16,7%). Iste godine su u Bečeju umrle 52 žene od bolesti iz grupe tumora. Najčešći uzrok smrti su bili maligni tumori debelog creva, završnog creva i čmara (19,2%), a za njima slede maligni tumori dušnika, dušnica i pluća (15,49%) i maligni tumori jajnika (7,7%).
Veoma značajan indikator zdravstvenog stanja stanovništva predstavlja stopa smrtnosti odojčadi (broj umrle odojčadi na 1.000 živorođene dece u jednoj godini). Cilj Svetske zdravstvene organizacije za region Evrope je da smrtnost odojčadi do 2020. godine bude ispod 20‰, a u zemljama u kojima je taj cilj dostignut treba težiti stopi od 10‰ i manje. U Bečeju (6,1‰) i Vojvodini (5,0‰) je taj cilj već dostignut – u Bečeju je 2016. godine umrlo dvoje odojčadi.
Od čega bolujemo?
U službi opšte medicine ukupan broj registrovanih oboljenja je 2016. iznosio 29.099. Najčešći razlozi posete odraslog stanovnika službi opšte medicine su bolesti sistema krvotoka (18,0%), bolesti sistema za disanje (17,9%), bolesti mišićno-koštanog sistema i vezivnog tkiva (11,5%), povrede, trovanja i posledice delovanja spoljašnjih faktora (8,3%) i simptomi, znaci i patološki klinički i laboratorijski nalazi (7,8%).
Prva na lestvici vodećih dijagnoza u ukupnom morbiditetu (oboljevanje) je esencijalna arterijska hipertenzija (12,7%), zatim druga oboljenja leđa (7,4%), druge specifične, nespecifične i višestruke povrede (6,6%) i infekcije gornjih respiratornih puteva (6,4%).
U službi za zdravstvenu zaštitu žena Doma zdravlja Bečej registrovano je 3.058 oboljenja. Bolesti mokraćno-polnog sistema (57,3%) i faktori koji utiču na zdravstveno stanje i kontakt sa zdravstvenom službom (35,6%) čine preko 90% ukupno registrovanog morbiditeta. Poseban značaj ima grupa tumora, u okviru kojih dominiraju tumori glatkih mišića materice (42,9%), zloćudni tumori dojke (12,2%) i zloćudni tumori materice (12,2%).
Vodeća dijagnoza u ukupnom morbiditetu je druga zapaljenja ženskih karličnih organa (23,1%), slede je lica koja traže zdravstvene usluge radi pregleda i ispitivanja (17,6%) i lica u zdravstvenim službama iz drugih razloga (9,7%).
Kod dece su najčešće bolesti sistema za disanje
Tokom 2016. godine je u Službi za zdravstvenu zaštitu dece starosti 0-6 godina registrovano 8.920 oboljenja. Bolesti sistema za disanje (53,6%) i zarazne i parazitarne bolesti (14,5%) čine oko dve trećine ukupnog broja registrovanih bolesti u službi za zdravstvenu zaštitu predškolske dece. Infekcije gornjih respiratornih puteva (29,7%), akutno zapaljenje ždrela i krajnika (15,2%) i druge virusne bolesti (8,8%) su najraširenije dijagnoze kod dece ovog uzrasta.
U službi za zdravstvenu zaštitu dece školskog uzrasta, odnosno dece starosti od 7 do 18 godina u Domu zdravlja Bečej registrovano je 10.192 oboljenja. Najveći udeo u registrovanom morbiditetu čini grupa bolesti sistema za disanje (41,7%), kao i zarazne i parazitarne bolesti (17,4%). Poseban značaj u ovoj kategoriji imaju povrede, trovanja i posledice delovanja spoljnih faktora koje su na petom mestu vodećih grupa bolesti dece školskog uzrasta (6,1%).
Vodeće dijagnoze u ovoj službi su infekcije gornjih respiratornih puteva (19,1%), akutno zapaljenje ždrela i krajnika (18,2%) i druge virusne bolesti (12,6%).
Zarazne bolestiu Bečeju
Broj obolelih od zaraznih bolesti u 2016. godini u Bečeju je bio 1.630, a jedna osoba je umrla. Zarazne bolesti su danas retko neposredni uzrok smrtnog ishoda. Stopa mortaliteta zaraznih bolesti u 2016. godini u Južnobačkom okrugu iznosila je 2,4/100.000 i nalazila se na nivou registrovanog mortaliteta u AP Vojvodini.
Vodeći uzrok smrtnog ishoda bila je sepsa. Najveći broj obolelih i umrlih od sepse su bolesnici koji su hospitalizovani zbog neke druge bolesti, a na nepovoljan ishod je uticala i težina osnovnog oboljenja. Kod tri bolesnika je smrtni ishod posledica Tuberculosis, a kod dva Morbus HIV.
U grupu zaraznih bolesti koje se prenose polnim putem, pored klasičnih polnih bolesti (genitalna hlamidijaza, sifilis, gonoreja i bolest HIV) svrstana su i oboljenja koja imaju više puteva prenošenja, uključujući i polno prenošenje (virusni hepatitisi B i C).
Vodeću bolest u ovoj grupi predstavljaju polne infekcije izazvane hlamidijama. Većina obolelih je registrovana u Novom Sadu (90).
Pojedinačni slučajevi su prijavljeni još u pet opština (Bačka Palanka, Beočin, Bečej, Srbobran i Temerin). Da je genitalna hlamidijaza mnogo češće oboljenje nego što se prijavljuje pokazuje podatak da je tri puta veći broj laboratorijskih prijava (297) od broja prijavljenih obolelih osoba (96). U 2016. godini je registrovan porast broja obolelih od sifilisa i gonoreje, a stope incidencije su oko dva puta više u odnosu na stope koje su registrovane u pokrajini (1,5/100.000 za gonoreju i 2,7/100.000 za sifilis). Kod osam osoba je postavljena dijagnoza Morbus HIV, a ovo oboljenje je u 2016. godini prouzrokovalo i dva smrtna ishoda. Stopa incidencije od 1,3/100.000 takođe je oko dva puta viša u odnosu na registrovanu stopu u pokrajini (0,7/100.000).
U 2016. godini registrovane su više stope incidencije hroničnih u odnosu na akutne hepatitise, a kao posledica nepovoljnije situacije u prethodnom periodu. Najveći broj obolelih od hroničnog hepatitisa B (21) i hroničnog hepatitisa C (29) se prijavio u Dom zdravlja Novi Sad. Oboljenja iz grupe zoonoza su u 2016. godini prijavljena pod pet dijagnoza. Oboleli od ehinokokoze (izaziva je jedna vrsta pantljičare) su sa teritorije šest opština. Prijavljivanjem su obuhvaćeni samo bolesnici kod kojih je izvršena hirurška intervencija. Najviša incidencija je registrovana u opštinama Bečej (8,0/100.000) i Bačka Palanka (5,4/100.000).
Vakcinacija dece na visokom nivou
Što se imunizacije dece tiče, po podacima iz 2016. godine navedenih u publikaciji o zdravlju stanovništva opštine Bečej, u Bečeju je vakcinacija svim vakcinama na visokom nivou, od 97 do 99 odsto, osim HB vakcine kod odojčadi (nešto više od 51 odsto) Tokom 2016. godine prijavljeno je 19 neželjenih reakcija posle imunizacije iz šest domova zdravlja na teritoriji Južnobačkog okruga – u Bečeju 1 slučaj.
Smanjen broj stanovnika
Prema proceni Republičkog zavoda za statistiku za 2016. godinu, broj stanovnika u opštini Bečej je bio 35.911 i u odnosu na popis iz 2002. godine se smanjio za čak 12,4 odsto.
Očekivano trajanje života u Bečeju je dostiglo vrednost od 76,7 godina za žene i 69,4 godine za muškarce i niže je nego u zemljama Evropske unije. U 2016. godini u opštini Bečej je živorođeno 327 dece, a stopa nataliteta je iznosila 9,1‰ i tumači se kao nepovoljna s obzirom da se povoljnom stopom nataliteta smatraju vrednosti od 13 do 20‰, a prema podacima Republičkog zavoda za statistiku, u 2016. godini u opštini Bečej je umrla 581 osoba.
Opšta stopa mortaliteta predstavlja broj umrlih na jednoj teritoriji na 1.000 stanovnika i u opštini Bečej je u 2016. godini iznosila 16,2‰ i tumači se kao vrlo visoka. Većina opština u Vojvodini, uključujući opštinu Bečej, ima vrlo visoke vrednosti stope mortaliteta, od 15 i više umrlih na 1.000 stanovnika.
Zaključci i preporuke
Procena zdravstvenog stanja stanovništva se radi iz više razloga, među kojima su najvažniji unapređenje zdravstvenog stanja stanovništva, identifikacija prioritetnih zdravstvenih problema, praćenje promena zdravstvenog stanja stanovništva tokom vremena, komparacija sa stanovništvom na drugim teritorijama, piše u publikaciji „Zdravstveno stanje stanovništva opštine Bečej 2016. godine“.
Među zaključcima analize se navodi da demografski indikatori ukazuju da je stanovništvo opštine Bečej staro stanovništvo, mortalitet je veoma visok (16,2‰), a stopa nataliteta je niska (9,1‰) što ima za rezultat negativan prirodni priraštaj (-7,1‰), odnosno dolazi do smanjenja broja stanovnika; u Bečeju žene sve kasnije rađaju decu na šta ukazuju vrednosti specifičnih stopa feritiliteta koje su najviše kod žena starosti 25-29 godina i 30-34 godine. Stopa smrtnosti odojčadi je jedan od najznačajnijih indikatora zdravstvenog stanja stanovništva i u Bečeju ima nisku vrednost (6,1‰) što ukazuje na dobru zdravstvenu zaštitu majke i deteta.
Što se životne sredine tiče, u publikaciji je navedeno – reč je o 2016. godini – da se voda za piće poreklom iz fabrike vode i vodovodne mreže bečejskog vodovoda kojom se snabdeva 64% stanovnika opštine Bečej odlikuje visokim stepenom zdravstvene ispravnosti, odnosno ne predstavlja rizik po zdravlje stanovnika opštine Bečej priključenog na centralni vodovod.
Neprečišćena voda za piće kojom se snabdeva 36% stanovnika opštine (naselja Bačko Petrovo Selo, Bačko Gradište, Radičević, Mileševo i Poljanice) odlikuje se veoma malim procentom zdravstvene ispravnosti (manje od 2%).
U neprečišćenoj vodi za piće utvrđene opasnosti po zdravlje ljudi, prevashodno za osetljivu populaciju (deca, trudnice, dojilje, stara i hronično obolela lica, posebno osobe sa hroničnim oboljenjima organa za varenje) predstavljaju prisustvo mikroorganizama pokazatelja starog fekalnog zagađenja i procesa truljenja, potom arsen i nitriti.
Vodom za piće u kojoj su utvrđene navedene opasnosti snabdeva se 33% stanovništva opštine Bečej, prvenstveno naselja Bačko Petrovo Selo, Bačko Gradište, Radičević i Poljanica, piše u publikaciji.
Organska i neorganska jedinjenja iz komunalne otpadne vode na teritoriji opštine Bečej ispoljavaju negativan uticaj na životnu sredinu i posredno kroz lanac ishrane ili proces kruženja materija u životnoj sredini, na zdravlje ljudi.
U publikaciji su date i preporuke, te se kaže da nizak natalitet u Bečeju zahteva jasno definisanje i sprovođenje pronatalitetnih mera i aktivnosti u cilju povećanja rađanja.
S druge strane, izrazito starenje stanovništva i veliko učešće starih osoba u ukupnoj strukturi stanovništva ukazuje na potrebu za većim angažovanjem društva za brigu o starima, posebno kroz aktivnosti socijalne i zdravstvene zaštite.
Predominacija hroničnih masovnih nezaraznih bolesti u strukturi obolevanja i umiranja stanovništva Bečeja zahteva sveobuhvatnu primenu nacionalnih strategija, uredbi i programa za prevenciju i kontrolu hroničnih masovnih nezaraznih bolesti, uz obezbeđenje materijalnih i kadrovskih resursa.
U osnovi ovih bolesti su rizična ponašanja i štetne navike (nepravilna ishrana, fizička neaktivnost, pušenje, gojaznost, hipertenzija i dr.) koji se mogu staviti pod kontrolu intenziviranjem promotivno-preventivnih mera i aktivnosti i jasnim delegiranjem zadataka za sprovođenje strategija sa naglaskom na multisektorsku saradnju, navodi se u publikaciji.
Zbog značaja vakcinacije u sprečavanju i suzbijanju zaraznih bolesti, neophodno je kontinuirano održavati visok obuhvat svim vakcinama, bez populacionih i teritorijalnih razlika i dalje unapređivati nadzor nad sprovođenjem obaveznih imunizacija, uvođenjem elektronskog imunizacionog registra.
I pored generalno dobre kadrovske obezbeđenosti primarnom zdravstvenom zaštitom stanovništva Bečeja, kako bi se održao i unapredio kvalitet zdravstvene zaštite neophodno je raditi na ojačanju svih resursa, počevši od podržavanja edukacije kadrova, nabavke nove i zamene dotrajale opreme, pa do uvođenja novih zdravstvenih tehnologija.
U vezi sa životnom sredinom u publikaciji o zdravlju stanovništva opštine Bečej u 2016. godini navodi se da je potrebno unaprediti niz stvari: tehničko-tehnološke kapacitete vodosnabdevanja u opštini, posebno u naseljima koja nisu priključena na javni vodovod, monitoring vode javnih bunara, tehničko-tehnološke kapacitete za obezbeđivanje zdravstvene ispravnosti vode bazena u opštini, tehničko-tehnološke kapacitete za prečišćavanje komunalnih otpadnih voda, treba zatim intenzivirati kontinuirane edukacije u cilju prepoznavanja i eliminacije opasnosti iz životne sredine koje mogu doprineti oboljevanju stanovništva.
Navodi se i potreba izrade strateških dokumenata za upravljanje uslovima životne sredine, čiji sastavni deo treba da predstavlja i procena uticaja činilaca životne sredine na zdravlje ljudi, unapređenja monitoringa energetske i nutritivne vrednosti obroka namenjenih deci predškolskog i osnovnoškolskog uzrasta, kao i kontrole zdravstvene bezbednosti hrane i čistoće briseva površina i ruku zaposlenog osoblja u objektima društvene ishrane na teritoriji opštine Bečej; potrebno je smanjenje sadržaja soli u obrocima društvene ishrane (misli se na predškolsku ustanovu), unapređenje monitoringa energetske i nutritivne vrednosti obroka kao i kontrola zdravstvene bezbednosti hrane i čistoće briseva površina i ruku zaposlenog osoblja u objektima Gerontološkog centra itd.
B.M.
