trg_fontaneNa Uskrs je uobičajeno da se koristi pozdrav: „Hristos vaskrse!“, a otpozdravlja se sa „Vaistinu vaskrse!“. Koristi se i izraz „Hristos voskrese“.
O tome koji su izrazi pravilni u dnevnom listu Politika 2011. godine objavljen je interesantan tekst Rade Stijović „Jezički putokaz – Uskrs, Vaskrs i Voskresenije“.
Stijović piše: „Skrenuli smo pažnju i na to da se ne bi trebalo pozdravljati sa Hristos vaskrese, Hristos voskrse, Hristos vaskrs i sl. Kako se ovi oblici i dalje čuju (čak se po novinama nalaze i pogrešna uputstva čitaocima), rešili smo da povodom upravo aktuelnih uskršnjih praznika (hrišćani se vaskršnjim pozdravom obraćaju jedni drugima sve do Spasovdana), ponovo napišemo nešto o tome. Oblici Vaskrs, Vaskrsenije, vaskrsnuti, vaskrse (u značenju uskrsnu) pripadaju starom srpskom crkvenom i književnom jeziku, koji se do sredine XVIII veka upotrebljavao u srpskoj sredini, odnosno u svim krajevima pod upravom Srpske pravoslavne crkve. To je tzv. srpskoslovenski jezik – srpska redakcija staroslovenskog jezika (jezika prevoda bogoslužbenih knjiga sa grčkog na jezik solunskih Slovena, sredinom IX veka). Srpska redakcija staroslovenskog jezika (izgovor staroslovenskog u duhu srpskog jezika, tj. na srpski način) nastala je u vreme kada su Srbi u svojoj sredini primili slovensko bogosluženje i slovensku pismenost (tokom X, a najkasnije do prvih decenija XI veka). Od tada pa do prvih decenija XV veka Srbi su pomenute reči izgovarali sa poluglasnikom iza početnog v, a od XV veka pa nadalje izgovaraju ih sa a.
Srpskoslovenski jezik kao zvanični crkveni jezik Srbi su sredinom XVIII veka zamenili ruskim crkvenim jezikom (tzv. ruskoslovenskim). Od sredine XVIII veka do danas ruskoslovenski jezik se upotrebljava u Srpskoj pravoslavnoj crkvi kao zvaničan crkveni jezik. U tom crkvenom jeziku reči o kojima govorimo izgovaraju se na ruski način (sa o u prvom slogu): Voskresenije, voskresnuti, voskrese.
Srbi nisu zaboravili ni svoj stari naziv za ovaj praznik, pa se danas može čuti i Vaskrs(enije), vaskrsnuti, pored Voskresenije, voskresnuti i sl.
Reč Uskrs pripada srpskom narodnom jeziku, u kojem je u veoma davno vreme početno u dobijeno od starog početnog v (iza koga je sledio tvrdi poluglas). Tako danas imamo Uskrs (srpsko narodno), Vaskrs (staro srpsko književno i crkveno) i Voskresenije (današnje srpsko crkveno). U pozdravu se nije uobičajio narodni izgovor Hristos uskrsnu. Sačuvano je staro srpsko crkveno (srpskoslovensko) Hristos vaskrse i današnje crkveno (ruskoslovensko) Hristos voskrese.
Ostali oblici koji se čuju, a koje smo pominjali (Hristos voskrse/vaskrese/vaskrs) ne pripadaju ni starom ni današnjem srpskom crkvenom jeziku“.
Priredio: B.M.
