(fotografije: K.D.F)Dom zdravlja u opštini Bečej ima Službu fizikalne medicine i rehabilitacije, a po Pravilniku o nomenklaturi zdravstvenih usluga na primarnom nivou zdravstvene zaštite pacijentima na tom nivou – domovi zdravlja u opštinama – između ostalog treba da se pruže i usluge kao što su kineziterapija dece sa smetnjama u razvoju. Međutim, roditelji dece sa telesnim invaliditetom koje je anketirala redakcija Bečejskog mozaika, rekli su da njihovo dete nikada nije upućeno na kineziterapije u Službu fizikalne medicine i rehabilitacije Doma zdravlja Bečej.
Po podacima koje je redakcija Bečejskog mozaika prikupila ove, 2024. godine, a prethodno 2021. godine, sasvim je jasno da na primarnom nivou zdravstvene zaštite u opštini Bečej deci sa telesnim invaliditetom skoro da se i ne pruža nikakva rehabilitacija/habilitacija.
To znači da su roditelji dece sa telesnim invaliditetom prinuđeni da koriste mogućnost da nekoliko puta godišnje provedu dve nedelje u Dečjoj bolnici u Novom Sadu na terapijama, a osim toga imaju pravo jednom godišnje na 21 dan terapije u banji. Ostatak godine ostaje „nepokriven“ vežbama.
Šta je navedeno u Pravilniku o nomenklaturi zdravstvenih usluga na primarnom nivou zdravstvene zaštite?
Po Pravilniku o nomenklaturi zdravstvenih usluga na primarnom nivou zdravstvene zaštite kineziterapija dece sa smetnjama u razvoju podrazumeva sprovođenje habilitacionog tretmana po indikaciji pedijatra iz razvojnog savetovališta i/ili fizijatra, te obuku roditelja za sprovođenje terapije u prirodnom okruženju.
U pravilniku piše i o logopedskim tretmanima koji znače ranu intervenciju kod dece sa kašnjenjem u razvoju govora, tretman govorno jezičkih poremećaja, vežbe glasa i govora, tretman SAFA aparatom, savetodavni rad sa roditeljima, obuku roditelja za rad u porodičnom okruženju, pisanje nalaza i mišljenja, unos podataka u medicinsku dokumentaciju.
U dokumentu o nomenklaturi zdravstvenih usluga na primarnom nivou zdravstvene zaštite navodi se i defektološki tretman koji podrazumeva ispitivanje i praćenje psihomotoričkog razvoja, ranu intervenciju kod dece sa razvojnim kašnjenjem/smetnjama, stimulativni tretman psihomotoričkih sposobnosti, korektivni tretman psihomotoričkih sposobnosti, savetodavni rad sa roditeljima, obuka roditelja za rad u porodičnom okruženju, pisanje nalaza i mišljenja, unos podataka u medicinsku dokumentaciju.
Pominje se i rad psihologa sa detetom i porodicom a to podrazumeva funkcionalnu procenu razvoja deteta, intervju baziran na rutinama, pisanje individualnog plana podrške za dete i porodicu, sprovođenje rane intervencije u prirodnom okruženju deteta, evaulaciju efekata intervencije, unos podataka u medicinsku dokumentaciju…
Na nivou primarne zaštite deci sa smetnjama u razvoju i invaliditetom u Bečeju u okviru Doma zdravlja Bečej deci se ne pružaju logopedski i defektološki tretmani, a Dom zdravlja Bečej već godinama nema dečjeg psihologa.
Dešava se to zbog raznih ograničenja u propisima (Uredba o planu mreže zdravstvenih ustanova, Pravilnik o bližim uslovima za obavljanje zdravstvene delatnosti u zdravstvenim ustanovama i drugim oblicima zdravstvene službe).
No, u Uredbi o planu mreže zdravstvenih ustanova („Sl. Glasnik RS, brojevi 5/2020, 11/2020, 52/2020, 88/2020, 62/2021, 69/2021, 74/2021 i 95/2021) navodi se da u domu zdravlja koji je osnovan za teritoriju sa preko 20.000 stanovnika, a udaljen je preko 20 kilometara od najbliže opšte bolnice, odnosno dom zdravlja koji je osnovan za teritoriju sa preko 15.000 stanovnika, a udaljen je preko 50 kilometara od najbliže opšte bolnice, može se obavljati i specijalističko-konsultativna delatnost iz oblasti interne medicine, pulmologije (pneumoftiziologije), oftalmologije, otorinolaringologije, psihijatrije (zaštite mentalnog zdravlja), dermatovenerologije, epidemiologije, medicine sporta i fizikalne medicine i rehabilitacije.
U Pravilniku o bližim uslovima za obavljanje zdravstvene delatnosti u zdravstvenim ustanovama i drugim oblicima zdravstvene službe („Sl. Glasnik RS, brojevi 43/2006, 112/2009, 50/2010, 79/2011, 10/2012 – dr. pravilnik, 119/2012 – dr. pravilnik, 22/2013, 16/2018, 18/2022 i 20/2023) piše da dom zdravlja u zavisnosti od broja stanovnika na teritoriji za koju se osniva, kao i udaljenosti od najbliže opšte bolnice, može obavljati delatnost ako u pogledu kadra ima, u zdravstvenoj zaštiti dece: jednog doktora medicine specijalistu pedijatrije i jednu pedijatrijsku sestru – tehničara na 850 dece starosti do šest godina, a na dva ovakva tima – još jednu pedijatrijsku sestru.
U opštinama sa najmanje 8.500 dece predškolskog uzrasta može se organizovati razvojno savetovalište, sa sledećim kadrovima: jedan doktor medicine specijalista pedijatrije i jedna viša medicinska sestra – tehničar i psiholog, defektolog, socijalni radnik i pedagog sa polovinom radnog vremena – u opštini Bečej nema 8.500 dece predškolskog uzrasta.
Dom zdravlja koji se nalazi na teritoriji opštine u kojoj ne postoji zdravstvena ustanova sekundarnog ili tercijarnog nivoa zdravstvene zaštite (u opštini Bečej ne postoji), može obavljati delatnost CT dijagnostike, uz prethodno pribavljenu saglasnost ministarstva, a što se fizikalne medicine i rehabilitacije tiče, treba da ima jednog doktora medicine specijalistu fizikalne medicine i rehabilitacije i šest fizioterapeuta sa višom odnosno srednjom školskom spremom na 40.000 stanovnika.
Mogućnosti Službe fizikalne medicine i rehabilitacije
Opština Bečej po poslednjem popisu stanovništva ima oko 31.000 stanovnika, međutim, ima i Službu fizikalne medicine i rehabilitacije.
Služba fizikalne medicine i rehabilitacije je u vreme pandemije koronavirusa preseljena iz takozvane Jodne banje u prostor gde je nekada radio pneumoftiziolog, gde se kineziterapija obavlja u nekadašnjoj čekaonici, gde bi trebalo da i deca sa invaliditetom imaju mogućnost vežbanja – na papiru im se to i obezbeđuje, međutim, u realnosti, po oceni nekih od roditelja, deca nemaju adekvatnog prostora da vežbaju, imajući u vidu veličinu sale za vežbanje, to jest nekadašnje čekaonice koja ni na koji način nije prilagođena vežbanju, gde se obavljaju i vežbe sa odraslima, gde ne postoje vrata koja se mogu zatvoriti itd.
„… sistem ne prepoznaje posebnu šifru za usluge za decu sa invaliditetom i smetnjama u razvoju“
Redakcija Bečejskog mozaika postavila je pitanja direktoru Doma zdravlja Bečej Slobodanu Dimitrovu o zdravstvenoj zaštiti dece sa invaliditetom i smetnjama u razvoju od 1. januara do 20. septembra 2024. godine, s obzirom na to da bečejska zdravstvena ustanova ima Službu fizikalne medicine i rehabilitacije.
Dimitrov je na pitanja o tome na osnovu kojih propisa i na koji način se ostvaruje zdravstvena zaštita dece sa invaliditetom i smetnjama u razvoju u opštini Bečej – koje usluge im se pružaju i koliko često (svakodnevno, periodično, nikad), te koliko je takvih usluga pruženo od 1. januara do 20. septembra 2024. godine – odgovorio: „Kompletna zdravstvna zaštita svim pacijentima pa i deci sa invaliditetom i smetnjama u razvoju se pruža u skladu sa Zakonom o zdravstvenoj zaštiti, Zakonom o zdrvastvenom osiguranju i svim pratećim podzakonskim aktima, a u Domu zdravlja i u skladu sa Pravilnikom o nomenklaturi zdravstvenih usluga na primarnom nivou zdravstvene zaštite. Broj usluga pruženih svoj deci na teritoriji opštine Bečej za naznačeni period iznosi 28.774. Podatak o broju pruženih usluga navedenoj kategoriji dece je nemoguće izvući jer sistem ne prepoznaje posebnu šifru za usluge za decu sa invaliditetom i smetnjama u razvoju“.
Upitan na osnovu kojih propisa i kakve usluge pruža Služba fizikalne medicine i rehabilitacije Doma zdravlja Bečej deci sa invaliditetom i smetnjama u razvoju, koje usluge im se pružaju i koliko često (svakodnevno, periodično, nikad) i koliko je usluga (kakvih, vremensko trajanje) za navedenu decu pruženo od 1. januara do 20. septembra 2024. godine, direktor Doma zdravlja Bečej je odgovorio: „Usluge se pružaju u skladu sa Pravilnikom o nomenklaturi zdravstvenih usluga na primarnom nivou zdravstvene zaštite“, ali nije dao podatke o tome kakve se usluge prućžaju, koliko često i koliko je usluga i u kom vremenskom trajanju se pruženo deci sa invaliditetom.
Po navodu Dimitrova od 1. januara do 20. septembra 2024. godine jednom (1) detetu je pružena usluga „koje je upućeno od strane izabranog pedijatra. Većina pacijenata – dece sa invaliditetom i smetnjama u razvoju – u skladu sa nomenklaturom usluga pripadaju sekundarnom i tercijarnom nivou zdravstvene zaštite“.
Ipak, Pravilnik o nomenklaturi zdravstvenih usluga na primarnom nivou zdravstvene zaštite se u vezi sa kineziterapijom dece sa smetnjama u razvoju navodi kaže, da ponovimo: „Kineziterapija dece sa smetnjama u razvoju po pravilniku podrazumeva sprovođenje habilitacionog tretmana po indikaciji pedijatra iz razvojnog savetovališta i/ili fizijatra, te obuku roditelja za sprovođenje terapije u prirodnom okruženju“.
O tome koliko je dece sa invaliditetom i retkim bolestima i kog uzrasta evidentirano u Dečjem dispanzeru Doma zdravlja Bečej do 20. septembra, Dimitrov je naveo: „Broj dece sa invaliditetom i smetnjama u razvoju je nemoguće izvući jer se pomenuta deca u sistemu vode zajedno sa svom decom u opštini Bečej“.
S druge strane, on je ipak imao odgovor na pitanja o tome koliko je dece sa invaliditetom i smetnjama u razvoju upisano u Batutov registar osoba sa invaliditetom i koliko ih je upisano u Batutov registar retkih bolesti. Naveo je da je broj upisane dece sa invaliditetom i smetnjama u razvoju u Batutov registar 22, a u registar retkih bolesti 3, ali nije odgovorio na pitanje o uzrastu te dece.
Upitan koliko je dece sa invaliditetom, smetnjama u razvoju i retkim bolestima sa teritorije opštine Bečej od pedijatara iz Dečjeg dispanzera upućeno na vežbe u Službu fizikalne medicine i rehabilitacije Doma zdravlja, koliko od broja upućene dece dobio i tretmane i u kom trajanju (svakodnevno u kontinuitetu, periodično, nikad) od 1. januara do 20. septembra 2024. godine, Dimitrov je saopštio: „Broj dece koji je upućen na rehabilitaciju u Službu rehabilitacije Doma zdravlja Bečej od strane pedijatara Dečijeg dispanzera iznosi 1“. Na ostala pitanja nije odgovorio.
Na pitanje da ukoliko iz Dečjeg dispanzera ove godine, do 20. septembra nije bilo dece sa invaliditetom, smetnjama u razvoju i retkim bolestima sa teritorije opštine Bečej koja su od pedijatara iz Dečjeg dispanzera upućena na vežbe u Službu za rehabilitaciju, zašto je to tako, odgovorio je: „Razlog neupućivanja ove dece u većini slučajeva je što po nomenklaturu usluga pripadaju sekundarnom i tercijarnom nivou zdravstvene zaštite“.
Kakva je bila situacije pre tri godine?
Pre tri godine, u oktobru 2021, predstavnici Doma zdravlja Bečej su na slična pitanja odgovorili manje šturo.
Iz Dečjeg dispanzera je tada navedeno da u Dečjem dispanzeru postojeći podaci pokazuju da je na teritoriji opštine Bečej bilo 18 dece sa telesnim invaliditetom (od 0 do 18 godina, na osnovu dijagnoza).
Odgovor na pitanje koliko dece sa telesnim invaliditetom su pedijatri iz razvojnog savetovališta/pedijatri Dečjeg dispanzera, uputili na tretmane (pre svega na kineziterapiju) u Službu fizikalne medicine i rehabilitacije Doma zdravlja u Bečeju u 2019, 2020. i 2021. godini glasilo je: ukupno 58 dece je tokom tri godine upućeno pre svega kineziterapiju.
Iz Doma zdravlja je u oktobru 2021. godine navedeno: „Deci i odraslima sa invaliditetom, kao i svim drugim stanovnicima opštine Bečej, pružaju se usluge u skladu sa mogućnostima i kapacitetima službe za rehabilitaciju DZ Bečej“.
Na pitanja o kom broju dece je reč i u kom trajanju im se pružaju vežbe (svakodnevno, nekoliko puta godišnje, samo kada su povrede u pitanju, nikad) i na osnovu kojih nalaza lekara, odgovor je bio: „Vežbe se pružaju svoj deci u ciklusima od po 10 dana terapije sa mogućnošću produžavanja ukoliko je indikovano, a na osnovu nalaza spec. fizikalne med. i rehabilitacije. Pacijenti dolaze sa uputom od strane svog izabranog lekara. Ne vodi se posebna statistika o broju pacijenata sa invaliditetom (a zapravo je većina pacijenata koja dolazi na rehabilitaciju u tom trenutku u nekoj meri onesposobljena). Usluge se pružaju i svakodnevno i nekoliko puta godišnje i do saniranja povrede, a sve to zavisi od prirode povrede ili bolesti konkretnog pacijenta. U 2021. godini troje dece sa posebnim potrebama je bilo na fizikalnoj terapiji, 70 dece je bilo na terapiji zbog traume a 56 dece je na korektivnim vežbama“.
O razlozima eventualnog nepružanja usluga, uprkos Pravilniku o nomenklaturi zdravstvenih usluga na primarnom nivou zdravstvene zaštite, u odgovoru na zahtev iz Doma zdravlja se 2021. godine navodilo: „Deci i odraslima sa invaliditetom se sprovodi rehabilitacioni tretman u okviru DZ Bečej, svakodnevna rehabilitacija je moguća, a za hronična stanja se tokom tretmana vrši i obuka roditelja/staratelja za sprovođenje vežbi u terapijske svrhe, kako bi rehabilitacioni tretman dalje mogli sprovoditi u kućnim uslovima gde je pacijentu prijatnija atmosfera prirodnog okruženja“.
Odgovor na pitanja da li deca i odrasli sa invaliditetom, ukoliko im se ne sprovodi habilitacioni tretman u okviru Doma zdravlja Bečej, dobiju dokument o tome zašto je svakodnevna rehabilitacija onemogućena i da li u tom slučaju imaju mogućnost da idu privatno na terapija i da to naplate od države, glasi: „Obzirom da smo naglasili da je svakodnevna rehabilitacija moguća, DZ Bečej nema prava ni potrebu da izda dokument sa kojim bi eventualno mogla da se ostvari rehabilitacija u privatnom sektoru o trošku države, jer DZ Bečej pruža kompletnu rehabilitaciju koja pripada primarnom nivou zdravstvene zaštite, a ukoliko usluga pripada sekundarnom i tercijarnom nivou za iste usluge pacijent dobija adekvatan uput i nastavlja svoju rehabilitaciju na tim nivoima zdravstvene zaštite“.
Odgovor na pitanje da li deca sa trajnim telesnim invaliditetom, ukoliko im se ne sprovodi tretman u okviru Doma zdravlja Bečej, dobiju dokument o tome zašto nije moguća svakodnevna rehabilitacija, glasi: „Nije bilo potrebe za davanjem potvrde o nemogućnosti rehabilitacije“.
U odgovorima iz Službe za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju Doma zdravlja Bečej, kao i u odgovorima iz Doma zdravlja kao „krovne“ ustanove, uprkos tome što su se pitanja odnosila na decu sa invaliditetom – trajnim telesnim invaliditetom, pre svega sa cerebralnom paralizom i ostalim posledicama oboljenja ili povrede centralnog nervnog sistema – navedeni su i podaci o tretmanima za deformitete kičmenog stuba i stopala, kao i o stanjima koja u ranom uzrastu još ne mogu biti okarakterisana kao trajni telesni invaliditet.
Ukoliko iz dobijenih odgovora, pre svega iz odgovora Službe za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju odstranimo podatke koje se ne odnose na trajni telesni invaliditet (cerebralna paraliza i ostale posledice oboljenja ili povrede centralnog nervnog sistema), dobijamo sledeće brojke: 2019. godine na pregledu u Službi za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju bilo je jedno dete sa mišićnom distrofijom, detetu nisu prepisane vežbe; dvoje dece sa cerebralnom paralizom, kod jednog deteta je tretman trajao 6 nedelja, a kod drugog 2 nedelje, navodilo se i da su roditelji obučeni vežbama za rad u kućnim uslovima i dogovorena kontrola.
Na pregled u Službu za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju 2020. godine nisu se javljala deca sa cerebralnom paralizom, mišićnom distrofijom, hemi- i paraplegijom.
U Službi za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju 2021. godine (do 25. oktobra) pregledano je dvoje dece sa mišićnom distrofijom, kod jednog deteta sproveden je tretman u trajanju od 3 nedelje, kod drugog dat savet za sprečavanje pojava komplikacija, održavanje pomagala i ispisani su obrasci za nova pomagala za olakšanje kretanja; dvoje dece sa cerebralnom paralizom, kojoj je predložen habilitacioni tretman, roditelji/ staratelji su se zbog epidemiološke situacije odlučili da rade vežbe u kućnim uslovima i dogovorene su dalje kontrole.
Po ovim podacima, Služba fizikalne medicine i rehabilitacije Doma zdravlja Bečej za tri godine (2019, 2020. i 2021. godine) pružila je tretmane za svega dvoje dece sa cerebralnom paralizom u trajanju od 6, odnosno 2 nedelje i za jedno dete sa mišićnom distrofijom u trajanju od 3 nedelje.
Zaštita prava pacijenata
Pacijent koji smatra da mu je uskraćeno pravo na zdravstvenu zaštitu, pacijent koji nije zadovoljan pruženom zdravstvenom uslugom, odnosno postupkom zdravstvenog ili drugog radnika Doma zdravlja Bečej, može podneti prigovor zaštitnici prava pacijenata.
Zaštitu prava pacijenata obezbeđuje opština Bečej (Trg oslobođenja 2, prizemlje, kancelarija broj 5).
Zaštitinica prava pacijenata je diplomirana pravnica Karolina Smieško koja radi radnim danima od 8 do 14 časova. Imejl adresa: [email protected].
R.M. (2. deo serijala)
