Kako žive deca u Bečeju? – Pristojan život i školovanje nije dostupno svakom

Nije ni čudo da u Bečeju, a i u Srbiji ima sve manje dece, jer je njihov položaj očajan, naročito dece iz marginalizovanih grupa stanovništva (pre svega siromašni i Romi) i dece sa posebnim potrebama.
Umesto da celo društvo radi na uključivanju sve dece u društvo, još i danas ima ljudi koji su na čelu lokalnih vaspitno-obrazovnih ustanova, koji smatraju da bi, recimo, građani romske nacionalnosti trebali da žive na jednom mestu (jedno naselje) „radi lakšeg nalaženja“, te da bi bilo jednostavnije da sva romska deca budu u jednoj obrazovnoj grupi. Navedeno bi se, inače, nazivalo segregacijom, a to je zabranjeno (verbalno, u praksi, nažalost, nije).

Nažalost, deca romske nacionalnosti u veoma malom broju pohađaju obdanište i školu, naročito devojčice, koje roditelji i danas imaju običaj da prodaju mladoženjama. Te devojčice imaju 11-13 godina. Takvih slučajeva je bilo/ima u Bečeju. Prodaja ljudi je krivično delo, zove se trgovina ljudima. Ipak, lokalni i srbijanski organi države ne čine ništa da bi sankcionisali one koji se bave kriminalom.
O razdvajanju ljudi na osnovu različitih kriterijuma koji se kose sa načelima ljudskih prava i sloboda (definicija segregacije) mogli bi da pričaju roditelji dece sa posebnim potrebama koja su stasala za obdanište (pripremni program za školu, koji je obavezan za svako dete) ili školu. Naime, po svedočenju roditelja, teško je naći redovnu obrazovnu ustanovu ili obdanište u Srbiji u koju će deca sa posebnim potrebama (ne radi se o mentalno nedovoljno razvijenoj deci) moći da se upišu.
Loših primera ima mnogo, u našem mirnom Bečeju ima i dece prosjaka, ima i zlostavljane dece u svim slojevima društva, ima i devojčica koje roditelji seksualno zlostavljaju, ima dece koja ne idu u srednju školu, jer roditelji nemaju novca, a ima i one dece koja nikad nisu otišla dalje od atara Bečeja, nisu ništa videla od sveta. Verovatno svaki roditelj obeća svom novorođenom detetu da će mu pokazati svet. I u većini slučajeva, ne svojom krivicom, pogazi to obećanje.
Mnogo ljudi bi trebalo da godinama radi danonoćno kako bi makar malo popravilo položaj dece. Time u Bečeju pokušavaju da se bave ljudi koji već nekoliko godina rade u timu Lokalnog plana akcije (LPA) za decu. Spektakularnih rezultata tog rada nema, ali ima sitnih pomaka.
U izveštaju o ostvarenju LPA za decu u 2011. godini, koji je usvojen u aprilu ove godine, piše da su se predstavnici LPA prošle godine najviše bavili time da svako dete bude obuhvaćeno predškolskim obrazovanjem. Tu se pre svega misli na decu iz siromašnih porodica i decu romske nacionalnosti. Na početku školske 2011/2012. godine 60 dece iz romskih porodica je uključeno u pripremni predškolski program. Ukupan broj dece uzrasta od 1 do 6,5 godina je 2.196. Od njih je vrtić pohađalo 1.221 dete (55,60 %).
Ukupan broj dece stasale za upis u pripremno predškolski program na nivou opštine je 382, a ustanovljeno je da osmoro dece iz Bečeja, jedno dete iz Bačkog Gradišta i devetoro dece iz Bačkog Petrovog Sela nisu na spisku upisanih.
Na početku 2011/2012. školske godine 445 dece je upisano u prvi razred osnovne škole. To je za 2,77% više nego prethodne godine. Urađene su pripremne aktivnosti sa ciljem uvođenja sistema praćenja upisa u sve razrede osnovne škole. Kontinuirano se podržava rad lokalnog tima za uključivanje romske i socijalno ugrožene dece u obrazovni sistem i konstatovano je da se povećava upis dece iz romskih porodica u osnovne škole. Edukovano je 37 porodica o neophodnosti osnovnog obrazovanja. Vaspitno-obrazovnim ustanovama je neophodan romski asistent, ali se na osnovu informacija dobijenih od romskog koordinatora niko nije prijavio na konkurs, navodi se u izveštaju o realizaciji LPA.
Opštinske osnovne škole pohađa 201 dete romske nacionalnosti.

Više od 300 dece sa poteškoćama u razvoju

U izveštaju LPA navodi se da je prošle godine održan treći po redu interkulturalni-inkluzivni kamp, u čijem radu je učestvovalo 53 dece iz ŠOSO „Bratstvo” i 20 članova tima „Kosmopolite”. Radom kampa do prošle godine obuhvaćeno je 96 dece iz socijalno ugroženih porodica koja imaju poteškoća u razvoju.
Jedan od prioriteta LPA za decu je rano registrovanje, centralno prikupljanje, praćenje i objedinjavanje podataka o deci sa poteškoćama u razvoju: za sada je identifikovano 354 dece (188 dečaka i 166 devojčica). Od 2010. godine se posebno prati i broj mladih osoba sa invaliditetom koja su napunila 18 godina (148 muških i 137 ženskih). Uspostavljena je saradnja i umrežavanje institucija, organizacija i pojedinaca koji se bave decom sa poteškoćama u razvoju. Rad koordinira Društvo defektologa Bečeja i koordinatori Strategije za unapređenje usluga socijalne zaštite. Svaka ustanova i organizacija poseduje svoju bazu podataka. Planira se i formiranje centralne baze podataka o njihovom radu i korisnicima usluga.
Oformljen je i lokalni tim koji se bavi unapređenjem prava i položaja dece ometene u razvoju. U toku godine u okviru organizacija koji se bave unapređenjem položaja ove dece održani su inkluzivni programi za decu sa smetnjama u razvoju.
Zbog nedovoljnog broja stručnjaka iz ove oblasti prioritet je i obrazovanje i zapošljavanje kadrova za rad sa decom ometenom u razvoju. U toku 2011. godine petoro studenata je primilo opštinske stipendije koji će imati mogućnost osnivanja radnog odnosa nakon završetka školovanja.
Reformom sistema socijalne zaštite neophodno je i otvaranje dnevnih boravaka i uspostavljanje pružanja usluge kućne nege za decu sa teškim oblicima ometenosti, zbog deinstitucionalizacije ustanova socijalne zaštite. Sa teritorije naše opštine 11 dece boravi u tim ustanovama. Krajem prošle godine jedna specijalizovana hraniteljska porodica je prihvatila dete sa višestrukom ometenošću, koji je uključen u vaspitno-obrazovni sistem uz neophodnost pedagoškog i personalnog asistenta.
Komisija za procenu potrebe za dodatnom obrazovnom, zdravstvenom i/ili socijalnom podrškom bavi se sagledavanjem prepreka u okruženju za detetovo uključivanje i razvoj, kao i procenom potreba i određivanjem vrste dodatne podrške. Cilj rada komisije nije određivanje dijagnoze, već da zajedno sa roditeljima radi na prepoznavanju svih prepreka za detetovu uključenost, pronalazi načine za prevazilaženje prepreka i predlaže individualni plan podrške za dete.
Do prošle godine primljeno je 20 zahteva za procenu dodatne podrške deci i učenicima – za 11 devojčica i 9 dečaka. Radi se o raznim smetnjama u razvoju i uzrast dece je od zabavištanaca, predškolaca do učenika srednjih škola. Šesnaestoro dece je dobilo individualni plan podrške.
OŠ „Zdravko Gložanski“ se uključila u projekat „Pružanje unapređenih usluga na lokalnom nivou u oblasti obrazovanja“ Ministarstva prosvete i nauke u prvom polugodištu školske 2010/2011. godine. Cilj projekta škole je bio unapređivanje kapaciteta škole za uspešno uključivanje i kvalitetno obrazovanje dece iz osetljivih grupa.

Oko 20 odsto dece u Bečeju nema vodu u kući

U opštini Bečej ima sve više porodica koja koriste socijalnu pomoć: MOP prima 425 porodica, u kojima je 1.058 dece, jednokratna pomoć je dodeljena 851 porodici (185 dece). Najveći broj korisnika živi u trećoj mesnoj zajednici i u Bačkom Petrovom Selu. Identifikovana su deca iz porodica koje primaju novčanu socijalnu pomoć i kontinuirano se ažurira baza podataka. Preko 20 procenata dece koja su korisnici socijalne zaštite živi u objektima sa zemljanim podovima. Približno isti procenat dece nema tekuću vodu u kući i koristi poljski toalet. Zbog ovih poražavajućih nalaza u okviru LPA posvetila se velika pažnja edukativnim programima o vođenju domaćinstva.
Prošle godine je pružena stalna podrška porodicama sa većim brojem dece. Podeljena je materijalna pomoć deci iz najugroženijih porodica sa četvoro i više dece, za vreme Dečje nedelje organizovano je druženje dece iz velikih porodica, a u okviru akcije Osmeh sva deca iz materijalno ugroženih porodica su dobila dva paketa. Organizovano je i 12 humanitarnih akcija.
Članovi radne grupe LPA za smanjenje siromaštva dece pripremili su 138 paketa sa školskim priborom i 388 paketa sa garderobom i igračkama za bebe i predškolsku decu.
Kako bi siromašna deca izašla iz začaranog kruga nemaštine potrebno je da se obrazuju, ali podaci iz 2007. godine (tada je poslednji put rađeno istraživanje) govore da nijedno dete iz opštine Bečej, iz kategorije najsiromašnijih, nije pohađalo školu stranih jezika, muzičku školu, školu računara, a svaki peti učenik uzrasta od 12 do 19 godine iz kategorije najsiromašnijih je imao problem sa učenjem ili je odustao od školovanja.
Od početka ostvarenja LPA za decu pruža se socijalno-pedagoška podrška deci iz materijalno ugroženih porodica. Pomoć u učenju je usmerena prema deci osnovnoškolskog uzrasta sa teškoćama u učenju i članovima njihovih porodica. Cilj stručnog tima je prevencija i rano otkrivanje početnih teškoća u usvajanju čitanja, pisanja, matematike i ostalih veština potrebnih za savladavanje školskog gradiva. Uporedo sa časovima učenja koji su prilagođeni specifičnim potrebama svakog učenika, radilo se i na izgrađivanju samopouzdanja i na socijalizaciji dece. Prošle godine ove usluge je koristilo 138 mališana.
Povećan je procenat participacije opštine za prevoz učenika osnovnih i srednjih škola. Tokom 2011. godine 543 učenika je dobilo mesečne karte tokom cele godine.

Batina nije iz raja…

Statistički podaci iz 2008. godine o stanju dece u opštini Bečej, ali i podaci iz drugih pokazali su da fizičko kažnjavanje dece nije iščezlo ni iz porodice, ni iz škole. U izveštaju o radu LPA tima se konstatuje da mešanje u unutarporodične odnose još uvek se smatra neprihvatljivim, a ne postoji ni dovoljno snažan društveni pritisak niti osuda neadekvatnog disciplinovanja dece u porodici. Pored toga, značajan broj dece je izloženo i vršnjačkom nasilju. U tom segmentu potrebno je ojačati decu za nenasilno rešavanje konfliktnih situacija pre svega na časovima odeljenske starešine.
Hranitelji za decu bez roditeljskog staranja
U opštini Bečej je do 2011. godine edukovano 58 porodica za hranitelje, 9 srodničkih, 42 hraniteljskih i 16 porodica koji čekaju na hraniteljstvo. Pružena je pomoć za petoro mladih u postupku osamostaljivanja koji su napustili hraniteljske porodice. izlaze iz hraniteljskih porodica i podsticanje njihovog zapošljavanja.

Ni milion dinara za decu iz budžeta opštine

Za 2011. godinu za ostvarenje LPA za decu planirano je 4,9 miliona dinara. Od opštine je traženo 800.000 dinara, a dobijeno je 590.000 dinara. LPA je iz drugih izvora obezbedio još 6,7 miliona, te prošle godine je za realizaciju LPA za decu potrošeno je 7,3 miliona dinara.

Priredila: K.D.F.