trg_fontane
Bečejci se svake godine 27. januara, na Međunarodni dan sećanja na žrtve Holokausta – koji je ustanovljen 2005. godine, a podseća na dan kada je oslobođen koncentracioni logor Aušvic, gde je umrlo više od milion zatvorenika, uglavnom u gasnim komorama tokom Drugog svetskog rata – sećaju na žrtve fašista na vidikovcu kraj Tise, gde su na spomen ploču uklesana imena ubijenih Jevreja, Roma i Srba.
Blizu 4.000 tela iz Južne Bačke 1942. godine odnele su struje Tise i Dunava – to je bio krvavi rezultat Hortijevih fašista od 4. do 28. januara 1942, koji su, završavajući Veliku raciju u regionu Južne Bačke, u Bečeju tokom tri januarska dana ubili i u ledenu Tisu bacili 128 muškaraca, 86 žena, 19 starih i 15 dece.
Nakon odavanja pošte žrtvama i čitanja imena ubijenih 27. janura, u ime organizatora komemoracije, lokalne samouprave, predsednik opštine Dragan Tošić je rekao da se svake godine moramo sećati godišnjice zločina na mestu gde se on dogodio. „Naša dužnost je da saosećamo, da ne zaboravimo i da se o zločinima ne govori samo prilikom komemorativnih skupova i na časovima istorije, već je potrebno da edukativnim sadržajima mlađe generacije upoznamo sa značenjem i značajem ovog i ovakvih datuma. Ovo radimo ne da bismo upirali prstom u krivce, to radi sud istorije, već da bismo se setili žrtava do kojih je došlo zbog bezumlja fašističke ideologije“, rekao je Tošić.
Prisutnima se obratila i predstavnica bečejskog SUBNOR-a Jelena Češljević, podsetivši da je potrebno, bez obzira na veru, naciju i političku pripadnost, zajedničko sećanje na zločin i odavanje pošte žrtvama kako bismo i u budućnosti živeli u miru.
Parastos su na komemoraciji održali sveštenici Srpske pravoslavne crkve, a molitvu za ubijene izgovorio je i rimokatolički sveštenik.
Komemoracija na vidikovcu kraj Tise okončana je spuštanjem venca u vodu kanala i polaganjem venaca na spomen obeležje. Cveće su položili predstavnici lokalne samouprave, SUBNOR-a, udruženja penzionera, organizacije ratnih veterana i političkih stranaka u Bečeju.
Ove godine skupu nisu prisustvovali predstavnici jevrejske zajednice, koji su, međutim, dan ranije odali poštu stradalim bečejskim Jevrejima na mestu nekadašnje sinagoge u Bečeju, kada su kod spomen ploče na nekadašnjoj jevrejskoj školi – danas predškolska ustanova – položili vence. Tom prilikom su poštu ubijenim Jevrejima odali predstavnici opštine Bečej, Jevrejske zajednice Srbije, Jevrejske opštine Novi Sad i ambasade Mađarske u Beogradu, a na krvav događaj su podsetile zamenica predsednika opštine Dalila Dujaković i članica Opštinskog veća zadužena za međunacionalne odnose i verske zajednice Karolina Smieško, a molitvu na hebrejskom jeziku izgovorio je Peter Kovač.
Sinagogu u Bečeju izgradila je zajednica Jevreja 1883. godine, a tri godine kasnije izgrađen je i objekat Jevrejske osnovne škole. Pre rata je u Bečeju živelo 280 Jevreja, a nakon Drugog svetskog rata bilo ih je 8. Potom je sinagoga prodata i srušena je 1962. godine.
Na bečejske Jevreje danas podsećaju samo spomen ploča na zgradi predškolske ustanove, jevrejsko groblje, kao i nekoliko kamenih kocki, ostaci sinagoge, koji su prikazani na izložbi „Sinagoge u Vojvodini – kojih više nema“ koja je otvorena 26. januara u Gradskom muzeju Bečej u sklopu komemoracije i obeležavanja 76. godišnjice sećanja na žrtve II svetskog rata i racije 1942. godine u Bečeju.
Organizatori putujuće izložbe su Jevrejska opština Novi Sad i bečejski muzej, čiji su autori Edit Jankov i Goran Levi, a izloženo je 90 predmeta, većinom je reč o slikama sinagoga kojih više nema – 44.
Cilj izložbe je da se sinagoge, kojih više nema, sačuvaju od zaborava.
Sinagoga je, osim u Bečeju, bilo je i u Bačkom Petrovom Selu i u Bačkom Gradištu. Rat i godine nakon toga preživele su samo tri sinagoge: u Subotici, Novom Sadu i Zemunu.
O izložbi su govorili predsednik Jevrejske opštine Novi Sad Goran Levi i kustos-istoričar Gradskog muzeja Nemanja Karapandžić.
Prema podacima sa izložbe, u Starom Bečeju 1941. godine živelo je 280 Jevreja, a 1945. godine 8, u Bačkom Petrovom Selu 1941. godine bilo ih je 348, a 1945. godine 1, dok u Bačkom Gradištu ih je pre okupacije bilo 28, a nakon rata niko nije ostao.
Ciklus sećanja na žrtve fašizma u Vojvodini okončan je 28. januara kada je u Gradskom pozorištu prikazan kratki dokumentarni film „Deca besmrtnosti“ o žrtvama racije 1942. godine u produkciji Eparhije Bačke. Taj film je već bio prikazan u Bečeju, u okviru prošlogodišnje komemoracije.
B.M.
