Sistem video nadzora na teritoriji opštine Bečej koji se sastoji od video nadzora, video nadzora prepoznavanja registarskih oznaka vozila, sistema za kažnjavanje vozila (merenje brzine vozila i prolaska kroz crveno svetlo) i monitoring centra u prostorijama Policijske stanice u Bečeju još ne funkcioniše uprkos tome što je postavljanje kamera okončano još u maju mesecu, po tadašnjim podacima iz lokalne samouprave.
Međutim, prethodnih nedelja su postavljene dodatne kamere na više lokacija, recimo, i kod semafora na raskrsnici ulica Zelena i Zmaj Jovina.
Podsetimo da je izvođač radova, izabran u postupku javne nabavke koju je opština Bečej raspisala u septembru 2022. godine, „Macchina Security“ d.o.o. iz Beograda.
Predstavnik opštine (naručilac video nadzora) i izabranog ponuđača potpisali su ugovor u februaru 2023. vredan 56.772.320 dinara bez, odnosno 68.126.784 dinara sa PDV-om – to jest oko 580.000 evra – u kom se navodi da će opština ugovoreni iznos da isplati izvođaču radova u 36 jednakih mesečnih rata, a rok za isporuku opreme i izvršavanje usluga i radova je bio 90 radnih dana od dana obostranog potpisivanja ugovora (po pečatu na ugovoru izabrani ponuđač je ugovor potpisao 22. februara) – taj rok bi već istekao da u jednom trenutku nije obustavljen zbog čekanja saglasnosti MUP-a za postavljanje monitoring centra u zgradi policije u Bečeju.
Redakcija Bečejskog mozaika uputila pitanja predsedniku opštine Vuku Radojeviću o dodatnom postavljanju kamera, o njihovom broju i ceni.
U odgovoru se navodi da je opština Bečej „kao investitor sprovela javnu nabavku izrade sistema bezbednosti na teritoriji opštine Bečej. Oprema je nabavljena u skladu sa projektnim zadatkom Ministarstva unutrašnjih poslova i potvrđenim lokacijama za postavljanje radara od strane istog ministarstva, a na osnovu izrađenog elaborata, sve u skladu sa godišnjim programom Saveta za bezbednost saobraćaja opštine Bečej. Nakon što je postavljen osnovni deo kamera predviđen elaboratom, tehničko rešenje sa funkcijom kamera dostavljeno je MUP-u, PS u Bečeju, nakon čega su predstavnici PS u Bečeju obišli teren i iskazali potrebu za dodatnim lokacijama na kojim je potrebno postaviti dodatne kamere, o čemu su obavešteni predstavnici izvođača radova. Kada se okončaju radovi na postavljanju dodatnih kamera i monitoring centra, sledi primopredaja opreme. Nakon izvršene primopredaje opreme između izvođača radova i naručioca doneće se Zaključak na Opštinskom veću o zaključenju ugovora o poslovno-tehničkoj saradnji između lokalne samouprave i Policijske stanice u Bečeju u kojem će se regulisati način korišćenja sistema kao i sva prava i obaveze ugovornih strana. Rok za izvođenje radova nije istekao i ugradnja svih kamera je predviđena osnovnim ugovorom“.
U tehničkom rešenju video nadzora koji je takođe upućen redakciji Bečejskog mozaika, vidi se da je na teritoriji opštine predviđeno postavljanje ukupno 73 kamere – po podacima kojima raspolažemo 57 kamera je postavljeno prethodno, a naknadno je trebalo da bude postavljeno još 16.
Ko plaća, a ko koristi?
Uprkos tome što je lokalna samouprava raspisala javnu nabavku za video nadzor na teritoriji opštine, a i cenu tog nadzora će da plati opština, korisnik sistema će da bude Policijska stanica Bečej, u čijoj zgradi će da funkcioniše i monitoring centar.
Iz lokalne samouprave je ranije saopšteno da u budžetu opštine postoji program Saveta za bezbednost saobraćaja koji se finansira od naplate kazni od saobraćajnih prekršaja iz kojeg se planira finansiranje navedene nabavke, te da je Zakonom o lokalnoj samoupravi, član 20. stav 1. tačka 15, predviđeno da opština preko svojih organa obavlja i druge poslove od lokalnog značaja, a koji su od neposrednog interesa za građane.
Neće se koristiti mogućnost za prepoznavanje lica
Srbija još nema zakon kojim se dozvoljava funkcionisanje video sistema koji nudi i mogućnost prepoznavanja lica učesnika u saobraćaju, međutim, oprema koju je opština Bečej kupila, ima i tu mogućnost.
U odgovoru na pitanja novinara, iz lokalne samouprave je saopšteno da platforma ima mogućnost korišćenja opcije prepoznavanja lica, ali kamere za prepoznavanje lica nisu bile predmet nabavke, već samo kamere za merenje brzine i opšti video nadzor – te se navedena opcija neće koristiti.
Šta će kamere da rade?
U dokumentaciji javne nabavke navodilo se da su projektom obuhvaćeni video nadzor, video nadzor – prepoznavanje registarskih oznaka vozila – sistem za kažnjavanje vozila (merenje brzine vozila i prolaska kroz crveno svetlo) i monitoring centar.
Kamere za prepoznavanje registarskih tablica vozila automatski obavljaju snimanje, prepoznavanje i generisanje alfanumeričkih podataka o registarskoj oznaci vozila koje prilazi zoni nadzora, u ovom slučaju zoni na pristupnim saobraćajnicama.
Sistem za registrovanje saobraćajnih prekršaja omogućava analizu i dokumentaciju saobraćajnih prekršaja. Sistem za merenje brzine vozila ima mogućnost automatske detekcije prekoračenja dozvoljene brzine kretanja vozila i prepoznavanja svake registarske tablice vozila koja prolaze kroz zonu pokrivanja kamere.
„Mali brat i velike sestre“
Na sajtu Radija Slobodna Evropa (RSE) 17. jula objavljen je tekst „Mali brat i velike sestre“ Natalije Jovanović (https://www. slobodnaevropa.org/a/video-nadzor-kineske-kamere-srbija/32507504.html?fbclid =IwAR1Y813p26pU1LmKZfn_ENt0TKhFEKyfvjKNOZCL2hoKM_7PzO5uOFs628) o video nadzoru u Srbiji, u kom se pominje i opština Bečej.
„Prema istraživanju RSE, poslednjih godina, bez mnogo informacija u javnosti, gradovi i opštine prekrivaju se sistemima za video nadzor. Do sada je po istom principu kupljeno više stotina kamera, sve sa istim obrazloženjem – kamere se instaliraju radi bezbednosti i sigurnosti građana“, navodi se u tekstu.
Dodaje se da „ova praksa, gde kamere niču na svim raskrsnicama, dešava se već pet godina, i to pre usvajanja seta policijskih zakona koji bi trebalo da regulišu upotrebu javnog video nadzora za potrebe policijskog rada. Više predloga zakona je neuspešno prošlo sud javnosti proteklih godina. Poslednji predlog seta policijskih zakona povučen je krajem decembra 2022. godine ’na predlog premijerke Ane Brnabić u dogovoru sa ministrom unutrašnjih poslova Bratislavom Gašićem i nakon razgovora sa relevantnim organizacijama’“, piše RSE.
Istraživanje RSE, navodi se u tekstu, „razotkriva mehanizam nabavke sistema javnog video nadzora u više od 40 gradova i opština širom Srbije, način na koji se troši novac iz lokalnih budžeta, ali i kako su ispod radara javnosti, trgove i ulice preplavile ’pametne’ kamere kineske proizvodnje“.
Skupa oprema se kupuje, ali nije moguće saznati u koliko se tačno mesta i na koji način u ovom trenutku i upotrebljava, kaže se u tekstu.
„Kako je pokazalo RSE istraživanje, dok su oči javnosti bile uprte u Beograd, gradovi i varošice širom Srbije pokrivani su kamerama. Iz budžeta lokalnih samouprava uloženo je oko 27 miliona evra za kupovinu ove robe. Na trgovima i ulicama u više od 40 opština nalaze se sistemi video nadzora koji su, po pravilu, kroz proces javnih nabavki kupljeni od beogradske firme Macchina Security. Novinari RSE su po Zakonu o dostupnosti informacija prikupili detaljnu dokumentaciju o nabavkama koje su sprovedene u 10 od 42 grada i opština. Uzorak za istraživanje bila je analiza konkursne dokumentacije u kojoj je jasno navedeno da gradovi i opštine kupuju opremu koja ima mogućnost prepoznavanja lica. Najmanje 10 opština i gradova kupilo je sisteme javnog video nadzora sa mogućnošću prepoznavanja lica, od ukupno 42 mesta. Svi ovi gradovi i opštine sklopili su ugovore sa firmom Macchina Security tokom poslednjih pet godina“, navodi se u tekstu RSE.
„Detaljne informacije o nabavkama novinari RSE prikupili su za veće gradove u Srbiji – Prokuplje, na jugu zemlje, Suboticu, Vršac i Zrenjanin, na severu i istoku Vojvodine, kao i Valjevo u centralnoj Srbiji, koji su nabavili opremu za video nadzor. Isto je urađeno u opštinama sa tek nešto više od deset hiljada stanovnika, poput Osečine, Mionice i Ljubovije u centralnoj i zapadnoj Srbiji, Rumi i Bečeju, na zapadu i u centralnoj Vojvodini“, piše u tekstu.
„Kako pokazuje dokumentacija, u velikom broju gradova i opština proces javne nabavke tekao je slično, a u 10 mesta koje su bile uzorak RSE, desila se ista stvar. U svim mestima kupljena je platforma kineskog proizvođača Dahua pod nazivom ’DSS PRO’ koja ima mogućnost prepoznavanja lica. Kako se koristi oprema, novinari RSE pitali su u više policijskih stanica u Subotici, Valjevu, Bečeju, Vršcu. Službenici lokalnih stanica nisu hteli da razgovaraju sa novinarima bez odobrenja. Svi su nas uputili na MUP Srbije. Na zahtev RSE za intervju ili pisana objašnjenja iz MUP-a stigao je odgovor da ’nisu u mogućnosti da izađu u susret našem zahtevu’. Bez odgovora su tako ostala, između ostalih, i pitanja koliko tačno mesta u Srbiji ima video nadzor, kako se on koristi i šta se dešava u stanicama policije“, navodi se u tekstu RSE.
U istraživačkom tekstu piše i da „Nevena Ružić, ekspertkinja za zaštitu podataka o ličnosti, koja je godinama radila analize o pitanjima upotrebe video nadzora u kancelariji Poverenika za dostupnost informacija i zaštitu podataka o ličnosti, kaže da su se u Srbiji koja je motrila na ’velikog brata, desile male sestre’. Praktično dok su svi gledali kakve aranžmane država sklapa sa kineskom kompanijom Huavej, na ulice su postavljene kineske Dahua kamere. Ružić podseća da oblast javnog video nadzora nije adekvatno uređena zakonom i ističe da u takvim okolnostima veliki problem predstavlja činjenica da ovu opremu nabavljaju opštine i gradovi, koji nemaju jasno definisane nadležnosti u vezi sa nadzorom. ’Javna bezbednost, sprečavanje krivičnih dela, otkrivanje počinilaca krivičnih dela su poslovi kojima se ne bavi niko osim Ministarstva unutrašnjih poslova’, naglašava Nevena Ružić“, piše Radio Slobodna Evropa.
K.D.F. (Tekst je objavljen u 878. broju Bečejskog mozaika 18. avgusta)
Projekat „Odluke u ime građana 2023“ sufinansiran je iz budžeta opštine Bečej. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
