Opština Bečej je bogata geotermalnim resursima: Ulaganje u banju i grejanje

Pomenuto je da su mogućnosti korišćenja geotermalnih resursa mnogobrojne: grejanje i toplifikacija, toplota za industrijske potrebe, staklene bašte, balneologiju, rekreaciju i sport, agrokulturu, akvakulturu itd.

Grejanje stanova je jedan primer klimatizacije prostora, koji predstavlja najveći sektor direktnog korišćenja geotermalne energije u svetu, s tim što dati komunalni sistem grejanja može da služi uporedo i za bazene za plivanje, sportske hale, javne zgrade, staklenike… Korišćenje geotermalnih izvora u svetu se preporučuje kroz tzv. kaskadno ili kombinovano korišćenje, kada se povezuju različite primene i najpre podmiruju potrošači koji zahtevaju visoku temperaturu vode, zatim postupno ostali. Kod brojnih geotermalnih sistema primenjuje se sistem vraćanja korišćene vode u ležište nakon uzimanja toplote. Za slučaj izvora sa nižim temperaturama, racionalnim se pokazalo korišćenje toplotnih pumpi. A banjski biznis se, zahvaljujući mineralnim i termalnim izvorima danas tretira kao zaseban deo zdravstvene industrije. Aktivni primeri za to su Japan i Mađarska, sa godišnjim prometom od 6, odnosno 2,5 milijarde dolara.
Mogućnost korišćenja geotermalne energije u sistemu daljinskog grejanja u Bečeju koja je data kroz studiju izvodljivosti u nekoliko varijanti, opisana je pre oko mesec dana, u prvom dodatku „Obnovljivi izvori obnavljaju grad“, gde je kao idealno rešenje koje bi omogućilo maksimalno iskorišćenje potencijala geotermalne energije i ekonomsku isplativost, ponuđena izgradnja banjskog kompleksa.
Značaj geotermalnih potencijala Bečeja otkriven je početkom 20. veka i 1903. godine izgrađeno je prvo kupatilo sa arteskom vodom koja blagotvorno deluje na reumatske, ginekološke i koštanozglobne bolesti. Nakon analiza vode, 1962. godine banja se pretvara u zdravstvenu ustanovu sa stacionarom, a formiranjem centra za KVB u Sremskoj Kamenici 1978. godine javila se potreba da se bečejska jodna banja, sa svim svojim potencijalima iskoristi u svrhu oporavka bolesnika u postoperativnom toku, međutim, ovaj projekat koji je završen 1982. godine, nikad nije realizovan.

Inače, Bečej je 1935. godine imao status banjskog grada, ali taj status nije uspeo da sačuva. Posle nekoliko decenija, Bečej ponovo ima status banjskog grada, koji mu je početkom januara 2013. godine dodelila Vlada Srbije, mada je još pre 4-5 godina lokalna vlast takođe planirala da pribavi taj status. Međutim, ukoliko Bečej nema banju, status banjskog grada ne znači mnogo.
O izgradnji banje Bečejci i lokalni političari dugo godina sanjaju i pričaju, a političari u predizborna vremena i obećavaju skoru izgradnju banje.
Konkretnije, doduše bez rezultata, razmišljalo se o izgradnji banje 2005. godine. Tada je u Bečeju bio organizovan i simpozijum o kardiovaskularnim bolestima i projektu „Banja Bečej“ za prevenciju, rehabilitaciju i lečenju srčanih bolesnika, Na simpozijumu je rečeno da u Bečeju postoje svi relevantni uslovi za izradu studije izvodljivosti banjskog kompleksa sa centrom za rehabilitaciju srčanih bolesnika i centrom za dijagnostiku i lečenje sportista. Ideja je bila da u banjskom kompleksu bude i akvapark, velnes centar, sportska dvorana, bazeni i hotel.
Nekoliko godina kasnije, u toku predizborne kampanje 2008. godine, pominjana je ideja o izgradnji bečejske banje i Bečeja kao banjskog grada (što je bila okosnica programa koji je predstavio Pokret za preokret-Pokret snaga Srbije i Pokret Moja Srbija) kada je i saopšteno da je još 2005. godine Fakultet tehničkih nauka u Novom Sadu uradio studiju o mogućnosti korišćenja geotermalnih voda u Vojvodini, iz koje je izrađen separat za opštinu Bečej, pošto Bečej poseduje najbolje geotermalne vode u celoj Vojvodini i sa ovakvim prirodnim potencijalima moguća je izgradnja banjsko-turističko-rekreativno-sportskog i kongresnog centra.
Ipak, prvi konkretan korak „u pravcu banje“ napravljen je 2011. godine, kada je za potrebe te, još uvek nepostojeće bečejske banje, izgrađena geotermalna bušotina kraj Tise u blizini Šlajza. Za taj posao je Fond za kapitalna ulaganja Vojvodine odobrio 40 miliona dinara (kasnije se ispostavilo da odobren novac ne znači i da je zaista na vreme plaćena izgradnja bušotine), a projektnu dokumentaciju i izgradnju hidrogeotermalne bušotine uradila je firma NIS a.d. iz Novog Sada.
Iste godine je, početkom marta, potpisan memorandum o namerama kojim je predviđena izgradnja turističko-zdravstvenog banjskog kompleksa u Bečeju. U ime AP Vojvodine dokument je potpisao predsednik vojvođanske Vlade Bojan Pajtić, a u ime Vlade Republike Mađarske državni sekretar Žolt Bečei. Dve vlade su trebale da pruže podršku realizaciji ovog velikog projekta i činilo se da je Bečej na korak od ostvarenja sna, jer je buduća banja trebala da bude izgrađena u roku od dve godine.
Deklaraciju o zajedničkim namerama izgradnje komercijalne banje potpisali su Peter Knezi, tadašnji predsednik opštine Bečej i Peter Udud, generalni direktor „Akvaprofit“ a.d. iz Mađarske (investitor). Memorandumom je potvrđen dogovor između opštine Bečej i „Akvaprofita“ o saradnji i realizaciji investicije banje, hotela i ostalih turističkih i vodovodnih projekata, obnovljivih izvora energije i toplotne energije, koja se planiraju na području opštine. Prva faza je predviđala gradnju termalne banje i pratećih smeštajnih kapaciteta u vrednosti od 30 miliona evra. Opština je za potrebe projekta trebala da obezbedi površine i pravo eksploatacije termalne vode, a „Akvaprofit“ svoj intelektualni kapital, celokupni menadžment projekta, organizovanje finansiranja i upravljanje kompleksom. Potom je trebalo da se osnuje i registruje zajednička firma opštine i mađarskog partnera pod imenom „VitalSpa“ sa sedištem na adresi sadašnjeg JP Komunalac, a osnivački ulog je trebao biti milion dinara, opština 2.500 evra (25%), a „Akvaprofit“ 7.500 evra (75%). Međutim, do danas ugovor o osnivanju ove firme nije potpisan, niti je uplaćen predviđeni osnivački kapital. Umesto toga „Akvaprofit“ je odustao od investicije.
Lokalna vlast, koja je ustoličena u leto 2012. godine nije odustala od projekta izgradnje banje, ali je smatrala da prvenstveno treba da se napravi studija opravdanosti izgradnje komercijalne banje. U decembru 2012. godine posao izrade studije dobila je firma „Mertek“ Kft. (d.o.o.) iz Budimpešte (podizvođač je „Horvat kompani“), koji je okončan u februaru ove godine i za to je iz opštinskog budžeta plaćeno 3,2 miliona dinara, sa PDV-om. Potom je u maju mesecu zaključen ugovor sa „Golden Pinnacle“ Kft (d.o.o.) iz Budimpešte o izradi elaborata o finansijskoj analizi izgradnje banjskog kompleksa za 3.655.680 dinara, koji je završen u septembru.
Prema rečima nadležnih u lokalnoj samoupravi tržišna analiza je na osnovu rezultata istraživanja sprovedenih tokom prva tri meseca 2013. godine pokazala opravdanost izgradnje banjsko-turističko-rekreativno-sportskog i kongresnog kompleksa u Bečeju, za koji je dat i predlog idejnog rešenja, a na osnovu toga urađena je i finansijska analiza po svim evropskim standardima, prema kojoj je za realizaciju ovog projekta potrebno investirati oko 23 miliona evra (12 miliona evra za izgradnju velnes i spa centra i 11 miliona evra za izgradnju hotela).
Po predloženom idejnom projektu, na prostoru od 7 hektara bio bi izgrađen hotel sa četiri zvezdice, ukupne površine 4.300 kvadratnih metara, sa 156 soba (sa jednim VIP, četiri direktorska i šest porodičnih apartmana, 40 dvokrevetnih i 106 standardnih soba) ukupnog kapaciteta za 470 gostiju, zatim glavni restoran za 300 gostiju i nekoliko pretećih barova, a predviđen je i veliki konferencijski prostor, jer prema tržišnoj analizi tako nešto nedostaje u ponudi. Pored hotela bi bi izgrađen velnes i spa centar sa otvorenim, zatvorenim i termalnim bazenima, sa toboganima i drugim vodenim atrakcijama, kao i svim vrstama sauna i medicinskim velnes uslugama i drugim pratećim sadržajima, od kuhinje, restorana, prodavnica do sportskih terena i dečjih igrališta. Ovakav velnes i spa centar bi raspolagao sa oko 650 kvadratnih metara vodenih površina u zatvorenom delu i sa oko 700 kvadratnih metara vodenih površina na otvorenom prostoru, a bio bi koncipiran tako da bude u funkciji tokom čitave godine.
„Ova studija, i tržišna i finansijska analiza, je urađena po svim međunarodnim standardima. To je veoma bitno prilikom traženja investitora, jer sa ovom projektnom dokumentacijom možemo da konkurišemo bilo gde, i u Razvojnoj banci Evropske unije i u komercijalnim bankama i investicionim fondovima u cilju obezbeđivanja sredstava za realizaciju projekta izgradnje banje, pošto ju je izradila međunarodno priznata i licencirana firma. Ovo govorim iz razloga što se na račun lokalne samouprave upućuju kritike, zašto je toliko plaćeno za studiju i zašto je ta firma izabrana, jer ukupno oko 50.000 evra nisu male pare, ali bez projekta i bez finansijske i tržišne analize urađenih po evropskim standardima nigde ne možemo konkurisati, a ova firma ima licencu koju priznaje evropsko tržište i ime garantuje da su to relevantni dokumenti i podaci na osnovu kojih se stvarno može napraviti i izvesti ta investicija“, rekao je Mikloš Đurčik, član Opštinskog veća zadužen za regionalnu i prekograničnu saradnju.
Izvesno je da lokalna samouprava nema mogućnosti da investira u izgradnju banje, ali trenutno nema ni investitora koji bi gradio banjski kompleks.
„Aktivnosti opštine Bečej su na svim stranama u traženju potencijalnog investitora, i u Mađarskoj, Austriji, Nemačkoj, Rusiji, zainteresovanih ima, ali još uvek nema nikakvih konkretnih ponuda. Međutim, nama i dalje stoji na raspolaganju kredit – koji je na neki način stimulacija – od mađarske vlade i mađarske državne banke, u visini do 70 posto vrednosti celokupnog projekta uz otplatu kredita na 14 godina i sa 3,5 do 4 posto ne samo kamate, nego i svih ostalih troškova“, rekao je Đurčik.
Zamenica predsednika opštine Bečej Tamara Ivanišević je objasnila: „Studija nam je dala finansijsku analizu sa biznis planom i jedno idejno rešenje kako bi buduća banja trebala da izgleda i to je samo predlog, a ostaje mogućnost da investitor odluči kako će sve to da izgleda. Koliko ćemo se mi, kao opština mešati u to u ovom trenutku još ne znamo, zato što izgradnja banje znači javno-privatno partnerstvo. Mi još ni sa kim nismo stupili u konkretne pregovore, tako da se ne zna koliki će biti deo opštine u tom javno-privatnom partnerstvu i koliko ćemo biti spremni da dodatno ulažemo, jer u ovom trenutku nemamo mogućnosti za tako nešto, osim, eventualno, da uložimo još deo u pripremu infrastrukture i to od sredstava koja su predviđena nekom ranijom pokrajinskom odlukom o finansiranju, a koje su sad na ’čekanju’. Kad uložimo i taj deo, opet će biti procena koliko je to od ukupne vrednosti i kako će se snositi i troškovi i gubici i dobit. Ova studija kaže da je 30 posto dovoljno za ulaganje, a ostalo može da pokrije kredit koji bi uzelo to javno-privatno partnerstvo. Taj postupak nije jednostavan, investicija je velika i posao je velik, ali nije nemoguće i ako neko bude zainteresovan mi ćemo se truditi da to što bolje prezentujemo“.

Ivanišević je u vezi zajedničke firme opštine i „nesuđenog“ investitora iz Mađarske pod imenom „VitalSpa“, rekla: „Taj postupak je ostao tamo gde je i bio. Nakon konstituisanja ove vlasti u avgustu 2012. godine, imali smo jedan sastanak sa predstavnicima ’Akvaprofita’, potencijalnim partnerom iz Mađarske, i oni su trebali da ulože deo kapitala u osnivanje ovog zajedničkog preduzeća, međutim, nakon toga nikad se nisu ni javili, ni pojavili i taj iznos nisu uložili tako da to javno-privatno partnerstvo nije ni krenulo. Nama ostaje da pre nego što stupimo u pregovore sa nekim drugim i zvanično obustavimo te pregovore, jer očigledno je da taj investitor para nema i da je to problem“.
Ivanišević je rekla da je opština Bečej dosta uložila u pripreme za izgradnju budućeg banjskog kompleksa i da može da ponudi to što ima: plac od 7 hektara (ranije procenjena vrednost je 2 miliona evra) koji je u vlasništvu opštine, geotermalnu bušotinu, kapaciteta oko 20 litara u sekundi, koja bi trebala da ima dvostruku namenu, voda bi se koristila za potrebe banje i za potrebe grejanja u gradu, studiju sa finansijskom i tržišnom analizom i idejnim projektom banjskog kompleksa, prostorni plan regulacije, deo infrastrukture i pravo korišćenja geotermalne vode za koji treba da se kompletira dokumentacija. Prema rečima Đurčika nedostaje još elaborat za zaštitu životne sredine i elaborat u vezi grejanja da bi se dobile dozvola od Ministarstva rudarstva i Ministarstva energetike.
„Odobrenje za eksploataciju i odobrenje za izvođenje rudarskih radova su dva dokumenta koja su nam još neophodna da bi mogla da se koristi bušotina. Ova odobrenja zahtevaju određenu proceduru koja traje nekoliko meseci, a to zahteva dodatna sredstva od 1,5 do 2 miliona dinara, i verovatno će se to ostaviti za 2014. godinu“, objasnila je zamenica predsednika opštine.
Dodatnog novca, makar obećanih, ima, naime, u toku predizborne kampanje 2012. godine predstavnici Fonda za kapitalna ulaganja su saopštili da će obezbediti 165 miliona dinara za banju, a iz pokrajinskog sekretarijata je predviđeno 3 miliona evra nepovratnih sredstava za infrastrukturno opremanje banje.
Kako geotermalna bušotina, čiji je kapacitet protoka vode oko 20 litara u sekundi i temperaturom od 65 stepeni Celzijusa, treba da ima dvostruku namenu: voda bi se koristila za potrebe banje u Bečeju i za potrebe grejanja u opštini, urađene su i dve studije. „Studija o mogućnosti korišćenja geotermalne energije u sistemu daljinskog grejanja“ u Bečeju, je pokazala da bi geotermalna voda iz bušotine bila maksimalno iskorišćena ukoliko bi se objedinjeno koristila za potrebe u gradskom sistemu daljinskog grejanja i za potrebe buduće banje. U tom slučaju geotermalna voda bi se koristila za zagrevanje vode u gradskom sistemu daljinskog grejanja, za zagrevanje budućeg banjskog kompleksa, dok bi se gas iz geotermalne vode prioritetno koristio za pogon gasnog motora, odnosno za proizvodnju električne i toplotne energije. U letnjem periodu otpadna toplota sa gasnog motora bi se koristila za pogon apsorpcione rashladne mašine koja bi služila za hlađenje hotela i banjskog kompleksa. Geotermalna voda bi se koristila i za pripremu tople potrošne vode, kao i za zagrevanje vode u bazenima. Ukupna predviđena cena projekta je 2.760.000 evra, predviđena dobit je 570.000 evra godišnje, a period otplate 4,8 godina.
Da bi se iskoristio što veći deo potencijala geotermalne vode, neophodna je upotreba toplotnih pumpi, koje mogu da iskoriste geotermalnu vodu niskog potencijala, a na ovaj način bi se sa sigurnošću geotermalna voda ohladila do oko 15 stepeni Celzijusa. Za to je data i dodatna analiza korišćenja geotermalne vode u zimskom i u letnjem režimu rada.
Ako se uzme u obzir da geotermalnu vodu može ohladiti do 15 stepeni Celzijusa, odnosno da je 45 stepeni Celzijusa ukupna toplotna snaga bušotine 3,76 mW bez gasne komponente, u zimskom režimu rada, procenjen broj radnih sati u toku grejne sezone je 2.600, energija iz geotermalne vode koja bi se iskoristila bi iznosila 9.776.000 kWh. Ukoliko se izuzme deo koji bi se plasirao u gradsku mrežu grejanja, u banjskom kompleksu bi moglo da se iskoristi 6.754.178 kWh toplotne energije, a u tom slučaju nominalna vrednost umanjene potrošnje gasa na kotlovima bi bila 229.343 evra godišnje. U letnjem periodu bi se geotermalna voda mogla koristiti za zagrevanje bazenske vode, pripremu tople potrošne vode, kao i za hlađenje objekata. Ukupna energija koju je moguće iskoristiti u letnjem periodu iznosi 3.843.000 kWh, a umanjena potrošnja gasa na kotlovima u nominalnoj vrednosti iznosi 130.519 evra godišnje.
Prema rečima Člana Opštinskog veća Mikloša Đurčika, studija za banju je pokazala da u odnosu na kapacitet i temperaturu vode iz geotermalne bušotine, jedan deo bi bio dovoljan da zadovolji sve potrebe budućeg banjskog kompleksa (od bazena za kupanje, velnes centra, hotela do grejanja i hlađenja objekata), a da za sada nije urađeno usklađivanje, odnosno harmonizacija sa studijom o mogućnosti priključenja Toplane na geotermalnu bušotinu za potrebe grejanje grada, te da će to biti naredni korak kada se stvore uslovi i novac za to.

LJ.M.

Šta predviđa Strategija održivog razvoja?

Skupština opštine Bečej je 18. novembra 2013. godine usvojila revidiranu Strategiju lokalnog održivog razvoja opštine Bečej za period od 2013. do 2020. godine, u kojoj je kao osnovni cilj za ekonomski razvoj opštine zacrtano pretvaranje Bečeja u banjsko -rekreativni centar Potiskog regiona, kroz ostvarivanje specifičnih ciljeva u oblasti turizma i ugostiteljstva, kao što su izgradnja banjskog kompleksa, dobijanje statusa banjskog grada, privlačenje korisnika banjskih usluga i turista, podizanje nivoa turističke ponude opštine i razvoj drugih vidova turizma. Opština Bečej je u septembru ove godine dobila milion dinara od Pokrajinskog sekretarijata za međuregionalnu saradnju i lokalnu samoupravu za izradu akcionih planova u okviru Strategije održivog razvoja opštine Bečej.
„Krenuli smo u izradu lokalnih akcionih planova, odnosno formiranje radnih grupa. Jedna od radnih grupa, a biće ih sedam, će biti za infrastrukturu, a u akcionom planu za infrastrukturu će jedno od najznačajnijih pitanja biti i banja i prelazak Toplane na geotermalni izvor energije. U okviru toga bi trebala da se uradi i analiza da li taj geotermalni izvor može da izdrži i jedno i drugo, što bi bilo najidealnije povezivanje i maksimalno iskorišćenje: dakle, da se poveže korišćenje termalne vode iz bušotine i za daljinsko grejanje i za banju u kogeneraciji sa strujom, u jedan krug. U ovom trenutku ni opština ni Toplana nemaju dovoljno novca da investiraju u projekat prelaska Toplane na geotermalni izvor, to jest bušotinu, a još nemamo ni partnera koji bi bio spreman da uloži ta sredstva, mada na tome radimo. Toplana je ušla u program i ima mogućnost da dobije povoljan kredit od nemačke državne banke, što bi bila idealna varijanta, da Toplana ili opština kao stoprocentni vlasnik Toplane, bude i vlasnik svega toga, da se ne ide u privatno-javno partnerstvo, jer bi u tom slučaju sav profit ostajao u opštini, pa bi ta priča konačno bila rentabilna i grejanje bi bilo mnogo jeftinije“, kazala je krajem oktobra zamenica predsednika opštine Tamara Ivanišević.

Objavljivanje dodatka omogućilo je Ministarstvo kulture i informisanja, a podržalo JP Toplana Bečej